Nove parroquias do sur de Pontevedra son para Medio Rural zonas de alta actividade incendiaria porque rexistraron máis de sete incendios de media durante os últimos cinco anos
14 jul 2019 . Actualizado ás 05:00 h.Os incendios de 2017 están preto de cumprir dous anos, pero non se esquecen. O medo está nos corazóns dos que viron o lume preto, e as cicatrices que as chamas deixaron no monte aínda están á vista. Esa onda repentina de incendios tiveron unha voracidade nunca vista na zona, levaron a vida de tres persoas, dúas en Nigrán e unha nas Neves, e calcinaron 20.000 hectáreas no sur da provincia.
Coa chegada do verán e da calor, a maioría agárdase que os incendios se sucedan. Xa sexa polos incendiarios ou pola seca e calquera faísca accidental. Todo apunta a que esta nova tempada non terá previsiblemente grandes incendios no sur de Pontevedra porque a superficie queimada en 2017 aínda non se recuperou o suficiente. Pero tanto expertos como responsables das comunidades de montes avisan de que se non se actúa con eficacia poderíanse volver repetir.
Este ano todo o sur de Pontevedra está considerado zona de alto risco de incendios para a Xunta de Galicia. Por iso, o Goberno autónomo levará a cabo acciones máis intensas de vixilancia, disuasión e investigación que no resto do territorio.
Ademais a nove parroquias do sur de Pontevedra catalogáronse como Parroquias de Alta Actividade Incendiaria (PAAI). Medio Rural denomínaas así porque tiveron máis de sete incendios de media durante os últimos cinco anos . Nestes territorios o lume sucédese cada verán. Son as parroquias de Valeixe (A Cañiza, 18 incendios), Tortoreos (As Neves, 7), Padróns (Ponteareas, 12), Pontellas (O Porriño, 57), Budiño (O Porriño, 29), San Xurxo (Salceda, 28), Soutomaior (32), Tomiño (30) e Zamáns (Vigo, 12).
A pesar de que segundo as previsións non se agarden grandes incendios, o director da Escola de Enxeñería Forestal dá Universidade de Vigo, Juan Picos, avisa de que a rexeneración forestal en bastantes zonas que arderon en 2017 non se está tratando do mellor xeito. As masas de eucalipto crecen sen coidado xunto a piñeiros e acacias. «Cada día a masa forestal aumenta e con ela o combustible para un incendio» , conclúe. Picos reclama unha actuación decida de todas as administracións para cambiar os problemas estruturais do monte galego e do sur de Pontevedra.
«Vexo unha certa intención da Xunta en chegar a sitios onde non chegou», explica o director da Escola de Enxeñería Forestal. O Goberno autónomo lanzou este ano un novo convenio que dá soporte técnico aos concellos para pescudar que leiras se deben limpar. Ademais ofrece aos particulares un prezo por baixo do mercado para que cumprir a súa obrigación lles sexa máis doado.
Pero aínda que «todas as institucións dean un paso á fronte», poida que «non sexa suficiente» se non se acompaña a prevención no terreo dun maior aproveitamento nos usos do monte. «É necesario dinamizar o rural» conclúe Picos á vez que explica que o anel verde que planea o Concello de Vigo parécelle unha «reacción ancorada en paradigmas antigos». Para el, a medida é unha resposta ao medo de ver os incendios ás portas dunha cidade que esquecía o seu rural. «Débese expor o monte non como unha barreira, se non como un aliado que achegue riqueza».
As comunidades de montes continúan outro verán máis repóndose dos grandes estragos do 2017. Uxío González está a cargo de a mancomunidade de montes de Vigo e explica que están «ben preparados para esta nova tempada», a condición de que «ou tempo non volva a poñerse coma aqueles días».
A mancomunidade de Vigo está a recuperarse ben, pero aínda queda «moito traballo por facer», explica Uxío. Replantaron unha gran parte do territorio para evitar a erosión e volver ordenar o monte, pero están a atoparse un problema co «eucalipto que aparece en todos lados e a acacia que estaba eliminada, pero despois dous incendios volveu». Estas dúas especies evolucionaron co lume e despois dun incendio toman vantaxe fronte ás súas competidoras.
En Chandebrito, parroquia de Nigrán onde faleceron dúas persoas en 2017, a situación é parecida. O presidente da comunidade, Víctor Manuel Vidal, explica que gran parte do monte comunal foi replantado e a madeira queimada eliminada na súa maioría, pero o eucalipto multiplícase nas parcelas alleas á comunidade de montes.
Tanto Uxío González como Víctor Manuel Vidal explican que Medio Rural, Deputación e os concellos respectivos axudáronos moito, pero «este é un asunto que necesita accións máis decididas polo rural», coinciden.
Para Edelmiro Iglesias , profesor de economía da USC e participante na comisión de investigación da vaga de incendios de Portugal, as novas medidas do Goberno autónomo van en bo camiño, pero o problema na hora da extinción está nas brigadas municipais. «Hai moitos Concellos que non teñen medios para facerse cunha brigadas con experiencia, o que aumenta o perigo», conclúe.
Josafat Fonte, brigadista de extinción da Xunta en Pontevedra, tamén advirte da falta de experiencia dos brigadistas debido a «problemas na convocatoria que deixaron a traballadores con experiencia sen posto».
Os grandes incendios repítense de forma cíclica
Un estudo de a Escola de Enxeñería Forestal da Universidade de Vigo para a Deputación de Pontevedra atopou un patrón común nos grandes incendios que afectaron o sur de Pontevedra en 2005, 2006 e 2017.
Gran parte das hectáreas que arderon na primeira década do século volveron arder hai dous anos. No informe os académicos recollen que os grandes incendios son os «pais» dos grandes incendios forestais do futuro.
De acordo ao estudo existe a posibilidade, se non se actúa adecuadamente, de que o lume volva arrasar con tanta virulencia a comarca como en 2017.
O cóctel que podería levar á repetición desta situación crítica ten que ver con que despois dun gran incendio, os procesos de abandono de actividades agroforestais, a deterioración de chans, o crecemento de especies adaptadas a ciclos de lume frecuente e a homogeneización da vexetación aumentan e convértense en caldo de cultivo dun gran incendio forestal.
Unha das medidas que recomendan os expertos é a aplicación de unha silvicultura preventiva. Isto é, dotar ao monte de plantacións que estean ordenadas con diversidade de especies e de usos. É dicir, un territorio onde a madeira dos eucaliptos sexa fonte de riqueza, pero conviva con plantacións de frondosas que acheguen riqueza a través do seu froito. En resumo, se o monte dá diñeiro vai estar coidado.
Ademais apelan á necesidade dunha análise de risco urbano para minimizar os perigos da poboación en caso de incendio. A confusión de 2017 trouxo desgrazas e por iso é necesario clarificar as vías de escape e telas ben coidadas.
Juan Picos, director de a Escola de Enxeñería, explica que «estamos a tempo de empezar a arranxar as cousas a medio e a longo prazo». Explica que debemos centrarnos na prevención porque é máis importante «gañar a guerra, que gañar as batallas». Segundo Picos a prevención débese separar dos tempos políticos e debe ser un acordo de todos ante un problema común.
Cicatrices dun lume que asasinou
A Chandebrito accédese por estrada desde Nigrán. É unha vía pequena flanqueada por árbores. Chégase subindo pola parroquia de Camos, alí leva tempo sen arder e todo é verde. Nótase o cambio rápido, é un cambio de cor, o verde que envolve o teito dos coches desaparece entre ramas sen vida.
Se ves ao ceo, o panorama lembra a aquel Chandebrito marciano que deixaron os incendios de 2017, pero ao pé dos troncos queimados crecen cun verde claro eucaliptos, xa están altos e son imposibles de arrincar coa man.
A subida é doado, todo recto practicamente. A estrada está ben asfaltada, pero a rama dun piñeiro ocupa un carril enteiro. Caeu de unha árbore que morreu en 2017, pero que ninguén cortou. Esa parcela é privada e o seu dono non se preocupou de quitar a madeira que ardeu. O mesmo pasa en todo a subida. Os veciños quéixanse que pasa case todos os días, normalmente son ramas que quitan eles, pero se é algún tronco grande chaman a o concello para que o quite.
Antes de chegar ao centro urbano da parroquia hai un pequeno claro entre a maleza. Alí perderon a vida Maximina Iglesias e Anxelina Otero atrapadas nunha furgoneta. Por azares do destino ese lugar atópase libre de maleza. Os veciños creen que as altas temperaturas deixaron infértil a terra.
Son as dúas da tarde e a parroquia de Chandebrito está metida en casa. Fai calor, case tanto como aquel outubro, pero sen o vento. Aqueles días o centro urbano da parroquia, nunha pequena chaira entre montañas, estivo arrinconada polo lume. Ardía todo, ata os xardíns.
Hoxe case non hai árbores, a maioría das terras que rodean a parroquia locen pequenos brotes de árbores caducifolios. Serán un futuro anel de frondosas que se agarda que funcione como protección fronte aos lumes futuros. Todos foron plantados pola comunidade de montes de Chandebrito en colaboración con o Concello de Nigrán e distintos colexios. Exactamente son ao redor de 20.000 novas árbores.
Víctor Manuel Vidal é o presidente da comunidade de montes da parroquia. Foino tamén os días nos que o lume os asediou. Desde aquela traballaron duramente para arranxar todo o que o lume levou, mesmo para melloralo.
Nun paseo en coche por todo Chandebrito pódese comprender con facilidade a magnitude dos incendios de 2017. Case non hai árbores con altura, a maioría dos que ven son esqueletos do que foron, pero a maior parte do territorio é monte raso ou brotes de eucalipto novo.
Esta especie conquista parte do monte coa forza da evolución da súa parte. «É a especie perfecta para crecer aquí», sentenza Víctor. O eucalipto funciona como fronteira natural entre as parcelas dos particulares e o monte veciñal. Neste último crece nos territorios destinados á especie, pero elimínase onde non ten que estar. Con todo, nas parcelas particulares as novas especies brotan dos troncos que arderon en 2017, cada un dá entre catro e seis novos brotes.
O abandono destas parcelas dálle medo a Víctor. Ve como cada mes a masa forestal crece e crece. Teme que en cinco anos todo o seu traballo llo leve o lume e volvan vivir a histeria e o medo deses días.
Case dous anos despois dos incendios son moitos os esqueletos de árbores que quedan sobre o terreo. Víctor explica que a Xunta lles deu unhas axudas para a retirada da madeira en mal estado que estaba fóra do mercado. A maioría quitouse, pero non toda.
Outra das consecuencia do lume foi que o mercado da madeira disparouse. Moitos viron oportunidade de negocio na situación das comunidades e aproveitáronse. De feito, unha das madeireiras aproveitouse dos comuneiros quitando a madeira en bo estado, pero deixando sobre o terreo a queimada. Segundo os comuneiros incumpriron o contrato e presentaron unha denuncia. Agora mesmo están á espera de xuízo. Unha cicatriz máis que deixou aquel lume de outubro.