As letras que quedan por saír do armario

Daniel Portela Otero VIGO / LA VOZ

GONDOMAR

Eva Alonso descubrió que era intersexual a los 26 años, tras recibir los resultados de un análisis genético
Eva Alonso descubriu que era intersexual aos 26 anos, tras recibir os resultados dunha análise xenética Óscar Vázquez

Persoas intersexuales, non binarias e asexuales relatan en Vigo o seu proceso de afirmación

06 ago 2021 . Actualizado ás 01:23 h.

«As etiquetas son importantes», di Eva Alonso, muller trans e intersexual de 35 anos. Parece que hai un consenso respecto diso na comunidade LGTBI (Lesbianas, Gais, Trans, Bisexuais e Intersexuales). Ás veces, na súa denominación engádese unha «Q», de queer , unha «A», de asexual, ou mesmo un «+» coa intención de dar nome e voz a realidades invisibles, que quedan ensombrecidas baixo as demais letras. «Pero hai que ter coidado con elas», puntualiza. Coidado que Alonso traduce en non convertelas nun medio para crear máis prexuízos. Aos poucos, as liñas que separan unhas etiquetas doutras vanse difuminando. Os testemuños que seguen dan conta de que, efectivamente, é difícil reducir realidades tan diversas a só cinco letras.

Alonso xa tiña dúbidas sobre o seu corpo antes de saber que era intersexual: «Había procesos hormonais e emocionais que non entendía», lembra. Cando chegaron os resultados da súa análise xenética, tivo que voar desde Barcelona, onde residía naquel momento, por orde dos seus pais. De novo en Gondomar, sentada fronte a eles, escoitou por primeira vez a palabra «intersexual»: «Que é iso?», preguntou inmediatamente. Aos seus 26 anos, tivo que enfrontarse á desinformación e ao descoñecemento que aínda existía dez anos atrás. «O que non che ensinan no cole é que poden nacer persoas que son á vez homes e mulleres, en termos xenéticos», afirma. «Eu nacera nun corpo de home, a primeira vista, pero tiña un cromosoma feminino», conta. O seu caso coñécese como síndrome de Klinefelter, pero «a intersexualidad non é única», insiste Alonso. Entender o seu corpo axudouna a comprender a súa identidade, a dunha muller trans.

«Deime conta de que me estiven enganando moito tempo. Todo o que non me encaixaba de mozo empezou a encaixar», lembra, coa sorpresa do momento reflectida na súa cara. Unha parte deste todo era, por exemplo, que lle crecía algo de peito. Tamén que tiña dores -os menstruales- unha vez ao mes. «Tiven un bloqueo de identidade», engade. Esas pezas do quebracabezas, repartidas entre a súa infancia e adolescencia, non se traducen en escenas concretas, senón en sensacións. Cando falou do que lle sucedía por primeira vez no seu círculo próximo, lembra que unha amiga aseguraba que xa llo contou: «Inconscientemente xa lle dixo como me sentía». O de aceptarse é un proceso que lle levou tempo e no que o tratamento psicolóxico lle serviu de axuda: «A día de hoxe acéptome, non queda outra. Decidín hormonarme e expresarme cara ao mundo como unha muller porque así me sinto, pero sei que xeneticamente son intersexual».

Ao tratarse dunha categoría clínica, Beatriz Pérez, psicóloga na asociación Nós Mesmas, non coñece a moitas persoas que utilicen a intersexualidad como unha etiqueta na que se definan. Na sexología trátase como unha idea teórica, segundo explica a profesional: «Todas somos intersexuadas. Somos mistura de trazos masculinos e femininos e isto non nos fai nin máis nin menos mulleres, nin viceversa». As categorías LGTBI nacerían, segundo Pérez, para romper coa idea tradicional de home e muller. A psicóloga entende este recurso como unha ferramenta necesaria para visibilizarse e reivindicar dereitos, aínda que non sempre serven a todo o mundo: «Para algunhas persoas son útiles, pero para outras non, aínda con experiencias similares. As categorías vanse redefinindo e non significan ou mesmo para todas as persoas».

PERSOA NON BINARIA

Camille Cadavid, persona no binaria, puso nombre a su identidad hace cinco años
Camille Cadavid, persoa non binaria, puxo nome á súa identidade fai cinco anos Óscar Vázquez

Camille Cadavid: «Asumía que, ao non ser un home, era unha muller, pero non o sentía así» Desde que era adolescente, Camille Cadavid, de 46 anos, sabía que o seu xénero non coincidía co que lle asignaron ao nacer: «Asumía que, ao non identificarme como home, era unha muller. Pero, cando mo expuña, tampouco o sentía así». Non foi ata fai cinco anos cando, ao investigar por Internet, puxo nome á súa identidade. É unha persoa non binaria, é dicir, non se identifica con ningún dos xéneros tradicionais -home ou muller-, os binarios. Aínda que, no seu caso, séntese máis preto do feminino. Este é un dos motivos polos que se mudou a Vigo o ano pasado: «No Uruguai non sentía que podía expresarme como quería. Non polo país en si, senón pola miña contorna. Aínda que había xente que o sabía, dábame medo», explica.

En España non tivo problemas no seu círculo próximo, pero si á hora de atopar traballo: «Para as persoas trans é moito máis difícil. Ás veces, nin sequera somos conscientes de que nos discriminan pola nosa identidade». Fala de persoa trans en plural porque o non binarismo entraría nesta etiqueta, xa que existe unha disidencia entre o sexo asignado ao nacer e a identidade de xénero. Sobre a súa aparencia, Cadavid admite que adoitan dar por feito que é unha muller. Máis aló da súa expresión de xénero, sucede polo seu corpo, que ten trazos habitualmente femininos: «Expúxenme se son intersexual, pero nunca o consultei cun médico».

XÉNERO FLUÍDO

Xoel Gómez se afirmó como persona no binaria en febrero
Xoel Gómez afirmouse como presenta non binaria en febreiro

Xoel Gómez: «Non hai unha estética non binaria» Xoel Gómez, de 21 anos, comezou a cuestionarse a súa identidade de xénero cando empezou a travestirse: «Empecei no drag -arte que performa a expresión de xénero- convencido de que era un home. Fíxeno para explorar o meu feminidad sen ningún tipo de inhibicións». O de descubrirse foi un proceso lento, que culminou en febreiro deste ano, cando saíu do armario como unha persoa non binaria de xénero fluído. «É o que as dúas palabras din. A miña expresión e a miña identidade de xénero flúen ao longo da miña vida. Non sei explicar como pasa, pero pasa», explica. Con todo, non todas na súa contorna familiar sábeno. Non é por medo, está a agardar a regresar a España -vive fóra do país desde hai uns meses- para ter a oportunidade de explicarse.

«Sinto que teño que reafirmarme cada cinco minutos», afirma con hastío. «Algunhas persoas din: "Non pareces non binario". E que? Non existe unha estética non binaria». Ao principio, era máis radical cando se trataba de explorar a súa identidade de xénero, agora o exterioriza nas súas interaccións e non en como se lle poida percibir pola rúa: «Hai días nos que podo sentirme feminina e ir en chándal e sen maquillar, e outros nos que me sinto súper masculino e vou en saia».

Di que «a nivel mental» xa ha transicionado, pero non no físico. Aínda que agora a aceptación cara ao seu corpo é maior, en ocasións segue sentindo rexeitamento cara a el. «Estaba a pensar en empezar un proceso de hormonación, e non hai nada que regule a nosa situación sanitaria», quéixase do anteproxecto de lei LGTBI, que exclúe ás persoas non binarias.

XÉNERO NEUTRO

Grey Olivera se identifica como persona no binaria de género neutro
Grey Olivera identifícase como presenta non binaria de xénero neutro

Grey Olivera: «Non sabía se era realmente muller ou mo asignaron» A idea que Grey Olivera, de 21 anos, tiña sobre as persoas non binarias cambiou nunha conferencia. «Empeceime a expor se realmente era unha muller ou mo asignaron», lembra. Despois de varias semanas, asumiu a súa identidade, que sente como un xénero neutro. Non se identifica nin como home nin como muller. Primeiro, soubérono as súas amizades. Despois, os seus compañeiros de clase, para que utilizasen o que é agora o seu nome e o pronombre co que se identifica: «elle». Ata que llo contou aos seus pais pasaron nove meses: «Monteime un drama durante un ano e, ao final, tardei dez minutos en contarllo. Ao principio custoulles entender que significaba, pero logo non tiven ningún problema».

Olivera, do mesmo xeito que Gómez, fai drag: «Axudoume moito a ordenarme a cabeza», di. Agora xa non se preocupa tanto pola súa aparencia, que antes estaba condicionada pola lectura que puidesen facer os demais. O seu corte de pelo achégalle seguridade nese sentido: «Confunde ás veces», di.

Sobre a súa orientación sexual, sabe que lle gustan as mozas, pero non lle gusta a palabra «lesbiana» porque «implica ser muller e que che gusten as mulleres». A súa solución pasa por recoñecerse como queer «e que a xente pense o que queira». Queer utilízase no colectivo como termo paragüas para expresar unha identidade sexual ou de xénero disidentes coa normativa.

ASEXUAL

Freya Vázquez es asexual, es decir, no le atraen otras personas de forma sexual
Freya Vázquez é asexual, é dicir, non lle atraen outras persoas de forma sexual Óscar Vázquez

Freya Vázquez: «As persoas non me atraen dunha forma sexual» Freya Vázquez, de 23 anos, non se sente atraída sexualmente por ninguén: «Para min o sexo é como ver a tele. Por dicilo dalgún xeito, váleme calquera», explica. A falta de atracción sexual, con todo, non implica unha ausencia de atracción romántica. Co seu anterior parella, o feito de ser asexual causoulle problemas: «Non entendía, por exemplo, por que non lle facía gabanzas e iso creáballe inseguridade». Non hai unha forma única de vivir a asexualidad. Esta depende da actitude cara ao sexo -positiva, indeferente ou negativa- e de se hai libido ou non. Vázquez, por exemplo, si goza do sexo. Máis aló da asexualidad, insiste na existencia de máis posibilidades na atracción sexual, englobadas no denominado espectro ace. Sobre as etiquetas, é tallante: «O que non se nomea non existe».

Que fan os hospitais?

Non sucedeu no caso de Eva Alonso, pero a intersexualidad podería percibirse no momento do nacemento a partir da genitalidad. «Fai trinta anos, cando eu nacín, non había nin protocolos nin o persoal sanitario estaba formado», di Alonso. Segue sendo habitual confundir, por exemplo, o termo «intersexual» con «hermafrodita», que se refire a animais con órganos reprodutivos asociados aos dous sexos.

Na área de Vigo danse ao redor de cinco casos anuais de bebés con xenitais ambiguos, e un de intersexo non definido cada un ou dous anos. Non existe un procedemento único; cada situación valórase de forma individual: «O mais importante é non ter présa en asignar un sexo para decidir mellor o que poida resultar mais adaptado para o bebé. Non sempre será o que dite os cromosomas», explica Ana Concheiro, xefa de pediatría da área sanitaria. Adoitan recomendar aos pais asignar un nome neutro mentres a situación se valora con detemento.

O anteproxecto de lei LGTBI prohibe «todas aquelas prácticas de modificación xenital en persoas recentemente nadas», salvo excepcións onde se deba priorizar a saúde do bebé. O erro que se cometía fai quince anos era, segundo Concheiro, correr a asignar o sexo xenético. Como indica Javier Lago, endocrino, é importante regular as hormonas das persoas intersexuales unha vez crecen a fin de evitar problemas de ósos, como a osteoporose.

Non binarismo e hormonación

Xoel Gómez, persoa non binaria, non sabe se poderá levar a cabo un proceso de hormonación. Leu sobre persoas na súa situación que utilizaron microdosis, coas que é máis doado reverter as hormonas, pero descoñece se hai persoal sanitario preparado para iso: «Se é complicado para as persoas trans binarias, aínda máis para as non binarias», afirma.

Lago non tratou ningún caso, nin coñece, en que unha persoa non binaria someteuse a un tratamento hormonal. O anteproxecto de lei LGTBI, de aprobarse, tampouco lexislará sobre iso, polo que seguiría existindo un baleiro legal a ese respecto.

O que si pasaría é que as persoas trans non terían que someterse a un tratamento hormonal obrigatorio de dous anos, como ata agora, nin presentar un informe que diagnostique disforia de xénero. Esta é a angustia que pode provocar a discrepancia entre o sexo asignado e a identidade. Para Javier Lago é compatible «quitar o estigma da patoloxía con recibir, antes do tratamento hormonal, un apoio psicolóxico», sobre o que insiste na súa importancia.

Beatriz Pérez, encargada do acompañamento psicolóxico en Nós Mesmas, concorda na relevancia da asistencia emocional e o asesoramento sexológico. Ao mesmo tempo, lembra que non todas as persoas trans, binarias e non binarias, sofren disforia: «A esixencia deste diagnóstico limita ou acceso a lestes recursos médicos a todas aquelas que non vivan con malestar este proceso ou ben condiciona e obriga a pasar por este filtro mesmo cando ou malestar non se dá».