José Antonio Nieto Alonso ejemplifica a destreza dunha arte que se remonta á época romana
19 novs 2018 . Actualizado ás 10:17 h.Non é desas comidas que entran polos ollos, pero os atributos do peixe con aspecto de alien que remonta cada ano o Miño seducen aos padais máis exquisitos desde fai dous mil anos. José Antonio Nieto Alonso é un dos herdeiros da industria máis antiga do municipio de Arbo . A súa vida está ligada ás pesqueiras, esas construcións formadas por grandes sillares de pedra cuxa edificación se remonta ao período que vai do século V antes de Cristo. É un deses arbenses que non só pescan como os romanos, senón que saben latín. En pleno século XXI, tanto este peculiar arte, como o calendario, as redes, o vocabulario e todo o que ten que ver con este animal que está a medio camiño entre a carne e o peixe teñen a mesma vixencia. «Hai xente que cando a mira non quere nin tocala nin probala, pero non pódesche fiar dá primeira impresión», chancea consciente do corpo gelatinoso esvaradío e sen escamas do peixe con forma cilíndrica. O seu aspecto durante o sacrificio, mentres se desangra aínda viva, pode resultar ata gore pero todo cambia ao catala.
A denominación de orixe de Arbo, o seu capital, é sinónimo de calidade, porque as lampreas adelgazan, depúranse e afinan a medida que remontan o río. A outra clave, segundo José Antonio Nieto, está en saber limpala, que «é ou esencial». Hai que ter habilidade de cirurxián porque o proceso ten a súa enxunlla. Debe retirarse a medula espinal e lavala ben «para que teña só ou seu sabor, retirando todos vos lodos».
A preparación en fresco, á bordalesa ou arbense, é dicir, guisada no seu propio sangue, é o prato máis popular. Pero se se cura, o recetario é tan amplo como a creatividade do cociñeiro. «A lamprea afumada queda ben ata na tortilla, co ovo e a pataca. Tamén pódese tomar todo ou ano asada, guisada con tirabeques, rebozada como a pescada, non cocido e, por exemplo, non verán, rechea con xamón, ovo e pemento, queda espectacular con salpicón», informa Alonso.
El e os seus seis irmáns herdaron dereitos nas pesqueiras A Chumba e Pa de Ferro, por parte da súa nai María Alonso e do seu pai Abelardo Neto. É imposible definir con exactitude que xeración representan porque habería que remontarse ata as orixes das propias pesqueiras. A día de hoxe son tres á vez, pois a José Antonio xa lle acompaña o maior dos seus sete netos e xa se converteu tamén en bisavó.
O seu relato non o garda ningunha enciclopedia. Comezou a acompañar ao seu pai á pesqueira con dez anos aínda que agora só se pode entrar ao ser maior de idade. «Daquela iamos co candil de aceite para alumar e cunha moeda porque, como non había reloxos, sabías cal era a hora de saír non momento en que a luz do día era suficiente para distinguir érase a cara ou a cruz, así marcábanse as oito dá mañá», lembra.
O seu pai acababa de regresar de Cuba , onde emigrou con doce anos seguindo os pasos do seu proxenitor. E da illa volveu convertido en boxeador. Era coñecido no ring como O Americano e, aínda que a Guerra Civil truncou a súa carreira deportiva, a familia garda algunha crónica de 1923 sobre o seu primeiro combate na cidade de Pontevedra. Nin entón nin agora hai mulleres nas duascentas pesqueiras que balizan o Miño en Arbo, debido á enorme forza física que se require para sacar as redes.
A xerga é outra das riquezas do milenario patrimonio local, do mesmo xeito que o insólito sistema de quendas. Son varias as familias herdeiras de cada pesco e, sen normas escritas nin problemas algún, todos saben que días tócalles pescar ou como se reparten as capturas. «Eu teño dous fóra e un dentro, en Pa do Ferro, e tres fóra e un dentro na dá Chumba», indica, porque arma cada tres e catro días, respectivamente, mentres que outras familias usan as xornadas intermedias. Se son varios o mesmo día han de repartir as capturas en función dos dereitos herdados de cada un. Os veciños coñecen os nomes de todas as pesqueiras e das súas partes: ou rabo, ou lapadoiro, ou envidadoiro, a quenlla, ou poio...