O botulismo aviario, orixe do descenso de gaivotas

Antón lois AMIGOS DÁ TERRA VIGO\TERRA.ORG

VIGO

MANUEL MARRAS

A variante da enfermidade explicaría que teña caído un 85 % a poboación destas aves nas Cíes

20 ago 2019 . Actualizado ás 22:30 h.

En calquera outro sitio, a noticia de que nun parque nacional producísese un declive do 85 % dunha especie emblemática faría saltar todas as alarmas, pero este é un sitio distinto. A reacción da Consellería de Medio Ambiente ao informe da Sociedade Galega de Ornitoloxía sobre a redución vertixinosa das gaivotas nas Cíes traduciuse en inaugurar ao máximo nivel institucional (a conselleira, nada menos) un hotel de insectos.

Dicían os expertos que se están producindo episodios de mortaldade cuxos síntomas son parálises nas nosas primas. Como hipótese de traballo recomendariamos ás autoridades competentes que empezasen por buscar na orixe a unha vella coñecida, a toxina producida pola bacteria Clostridium botulinum. Aquí lanzamos unha mensaxe tranquilizador para a nosa especie: que non renda o pánico. Efectivamente falamos de botulismo, pero aviario. Tranquilidade se é vostede un ser humano.

As nosas amigas gaivotas son especialmente propensas ás dúas vías principais de contraer a enfermidade; por unha banda, comer alimentos en mal estado (sobra aclarar que comen o que sexa) e, por outro, a súa necesidade de beber auga doce que atopan xeralmente en charcos de augas estancadas, os dous lugares favoritos para a proliferación da nosa bacteria. Unha vez afectadas non é unha forma nin rápida nin agradable de morrer. Esas parálises son lentas e dolorosas e non só lles impiden moverse; ás veces morren afogadas porque simplemente esa parálise fláccida impídelles levantar o pescozo fóra da auga.

Episodios similares, con especial afección ás aves acuáticas, especialmente en gaivotas, levan producindo desde hai moito tempo por todo o mundo e con frecuencia en Galicia. Sen ir máis lonxe, fai un par de anos na contorna da Coruña vivimos unha mortaldade elevada de gaivotas que, tras semanas de denuncias ecoloxistas e cidadás, como adoita suceder, por fin a Xunta confirmou (o raro sería que o fixesen antes) tamén que se trataba dun brote de botulismo.

Con estes abundantes antecedentes documentados parece razoable pensar que os mesmos efectos sexan produto das mesmas causas e seguramente non sexa ningunha novidade tampouco na nosa contorna, nin historicamente a peor. É razoable deducir que entre os anos 80 e 90 do século pasado producísense episodios de mortaldade masiva, aínda que pasasen desapercibidos ante unha poboación de gaivotas que crecía exponencialmente como consecuencia da nosa descontrolada produción de residuos. Dábanse as condicións para a tormenta perfecta. Por unha banda, as Cíes, a principal colonia de cría, empezaba a súa (tamén entón teórica) protección, naquel momento como parque natural, e simultaneamente no Zondal mantíñase en funcionamento o maior vertedoiro incontrolado de lixos de Galicia. A suma dun refuxio seguro para criar e unha subministración practicamente inesgotable de lixos, ou o que é o mesmo, alimentos en mal estado pero abundantes, deixan poucas dúbidas sobre probables episodios masivos de botulismo aviario.

Clausúraa daquel vertedoiro supuxo que paralelamente as gaivotas reducisen a súa poboación tendendo ao equilibrio natural, que se acadou hai poucos anos, entre outras cousas, pola habilidade das nosas primas para buscarse a vida e intentar desesperadamente sobrevivir, cousa que, comprendendo as molestias que nos poidan provocar, non é nada diferente ao que faría vostede.

O problema é que agora empezamos a entrar en déficit e, segundo os ornitólogos, pasamos de ter máis gaivotas das que naturalmente deberiamos, a ter menos, aínda que non o pareza. Entendemos que, especialmente en Vigo, o que imos dicir soará a tolemia, pero non estaría mal que, polo menos por unha vez, as autoridades competentes empezasen, con tempo e mentres a cousa ten remedio, a planificar unha estratexia gradual de conservación das gaivotas que inclúa a prevención do botulismo.

Tampouco descartemos as biotoxinas das mareas vermellas como segunda opción, pero permitan que repitamos que non renda o pánico nin se utilice como escusa para masacrarlas, que o botulismo aviario das gaivotas non supón unha ameaza para a nosa especie.