Cando o seu fillo de 18 anos morreu, Mari doou todos os seus órganos. As súas córneas se trasplantaron en Vigo. «Se cadra crúzome con alguén que me mira cos seus ollos»
17 ene 2017 . Actualizado ás 12:49 h.Todos calan cando Mari Carmen Varra Álvarez empeza a falar. Está nunha clase do colexio San Miguel, chea de adolescentes que prestaron unha atención desigual á charla dunha hora que tiveron diante. Pero todos calan cando Mari lles fala de Jonás, o seu fillo, un deles. «Xa nos dixo que se lle pasaba algo quería que se regalasen todos os seus órganos, ata o pito. Foi o único que non puidemos doar», cóntalles. Ela sorrí. A pesar da referencia prohibida para unha clase, os adolescentes seguen calados, algunha coa boca aberta. Todo o demais si se doou. Fai oito anos que Jonás morreu. Tiña 18 anos entón. A súa nai aínda se emociona ao lembralo.
Aínda que esa emoción non parece provir tanto de pensar no seu falecemento como de lembrar ao ser humano que foi. Alegre, vitalista, xeneroso. Unha nota de admiración puntea o discurso de Mari.
Jonás marchouse unha noite a Torroña (Oia) para saír de festa cos seus amigos. Derrubouse no chan. A culpa tívoa un aneurisma cerebral. Trátase dunha deformación dunha arteria que se produce por unha causa xenética. A parede do vaso sanguíneo é máis débil do normal e bombéase. Co paso do tempo, o risco de que rompa é moi grande. E non avisa. Iso foi o que lle pasou a Jonás, o que o deixou tirado nunha noite de festa.
Así acabou na uci do Hospital Meixoeiro. Foron días intensos. Os seus amigos pasaban pola uci. «Viñan despedirse», di Mari. A clase segue en silencio. Para ela, foron momentos moi especiais. Falaba co seu fillo sempre que podía. Hai algo dentro dela que lle fai estar segura de que, a pesar de que Jonás estaba en coma, o seu fillo escoitábaa.
«Morreu como as boas persoas: á hora á que nacen», revela Mari. O feito da morte sempre é complicado para os achegados. Pero nos hospitais saltan as alarmas, porque hai profesionais que teñen que encargarse de achegarse con delicadeza a eles e falarlles da doazón de órganos. Son momentos nos que a delicadeza e a présa libran un combate a cara de can. Cando o entón coordinador de transplantes do Meixoeiro, Luis Amador, e a xefa da uci achegáronse con certo desasosego a Mari, unha nai que acababa de perder a un fillo de 18 anos, esta non tivo nin unha soa dúbida. Porque, en realidade, a decisión xa a tomou o propio Jonás. Ela fixo o que el quería.
Todos os seus órganos saíron de Vigo e acabaron noutras persoas. É imposible saber quen se beneficiaron, porque a lei española impide que se revelen eses datos. Dá igual: a Mari consólalle pensar que a xenerosidade do seu fillo servise de algo.
Pero hai un detalle máis íntimo, que conta aos alumnos do colexio San Miguel. Unha especie de esperanza secreta. Poética. Nos hospitais de Vigo non se fan transplantes de órganos. Pero si que trasplantan córneas. E Mari soubo que as do seu fillo implantáronse na cidade. «Quen sabe», apura, «se cadra hai alguén que se cruza comigo pola rúa e estame mirando cos ollos de Jonás». Nada vai poder reparar a súa perda, pero nunca se sabe, quizais o seu fillo fágalle unha chiscadela no momento menos pensado.
«Ao morrer, os órganos desaparecen»
As charlas nos colexios son un asunto habitual desde hai anos. Pretenden concienciar aos mozos de que un xesto pode salvar vidas. «O día que morramos os nosos órganos van desaparecer», dispara Luis Amador na charla á que agarraches La Voz. Amador era nese momento uno dos dous coordinadores de transplantes do Chuvi, aínda que agora a praza está en disputa. O médico, que tamén é coordinador de urxencias, asistiu a moitas charlas co presidente da Asociación de Doadores de Órganos de Vigo (Adrovi), Celso García, trasplantado de fígado.
Amador explica aos rapaces a lexislación e a mecánica da doazón de órganos. Os mozos teñen pensado as súas dúbidas. Algunhas son razoables e outras son simplemente curiosas. Luis Amador advirte de que non pode haber intercambio monetario. «E que máis vos dá que alguén pague?», inquiere un rapaz. «O sistema ten que garantir que non existen favoritismos por cuestións económicas», respóndelle o médico.
Os mozos interésanse tamén por saber se un fumador ou un consumidor de drogas poden doar órganos -cada caso valórase, pero son obstáculos-, polo límite da idade do doante -non existe- ou por que é anónimo o proceso. O doutor explica tamén que os órganos se doan cando tres médicos -o que leva ao paciente e outros dous dos especialistas que levan o prefixo neuro- certificaron a morte cerebral do paciente.
«Pódese trasplantar dúas veces un ril?», pregunta un alumno. Amador explícalle que non, porque normalmente a morte se produce por un fallo no órgano trasplantado. «E se o ril está trasplantado e á persoa mátana porque lle dispararon nun brazo pero non tocaron o ril?». É unha clase de adolescentes.