Unha ánfora de hai 2.600 anos é a peza arqueolóxica náutica relacionada co comercio de longa distancia máis antiga que se localizou na costa Cantábrica
29 novs 2021 . Actualizado ás 10:31 h.Unha ánfora grega do século V antes de Cristo converte en única á ría de Ribadeo. Foi un dos achados máis importantes o verán do 2020 durante a campaña de investigación do galeón Santiago (considerado o mellor conservado do mundo da súa época, finais do século XVI, que xace na ría ribadense), converténdose na peza arqueolóxica náutica relacionada co comercio de longa distancia máis antiga vista e datada no Cantábrico. Localizáronse espadas romanas en lugares como a ría do Burgo, pero a relevancia histórica da ánfora radica en que acredita que xa por entón, hai 2.600 anos, desde a costa de Galicia había un intercambio por mar co Mediterráneo.
A singularidade do porto e da ría de Ribadeo ten a súa orixe en que coas dragaxes e obras que se fixeron removéronse inxentes cantidades de area que sacaron á luz grandes cantidades de restos arqueolóxicos, pezas que con toda seguridade hai en moitos outros portos, pero que permanecen ocultas. Por iso Ribadeo convértese nunha especie de Atapuerca para os arqueólogos submarinos.
O achado da ánfora do século V antes de Cristo deu pé a que este verán se abrise unha liña de investigación paralela á do galeón Santiago, cun equipo multidisciplinar de expertos que recuperaron pezas da ría (varios centenares) para, mediante a súa análise posterior, ver a evolución do porto. Parte dese material expúxose na oficina de turismo de Ribadeo, sendo a primeira vez que se mostraban pezas achadas na ría ribadense, que é un auténtico filón para a arqueoloxía subacuática.
O achado desta ánfora foi casual. Así foi a historia, que desvelou o arqueólogo e comisario da exposición ribadense, Miguel San Claudio. Atopándose con mergulladores da Armada, da Unidade de Mergullo de Ferrol (Ubufer), realizando unha inspección previa á investigación que se ía facer no verán de 2020 ao galeón, o comandante Anxo Lozano tivo pensado regresar a nado ao porto. «Fomos, e atopámonos unha cerámica massaliota (da colonia grega de Massalia, a actual Marsella) do século V antes de Cristo. Foi unha explosión. Nunca antes aparecera algo así non só en Ribadeo, senón en ningún outro porto do norte de España», conta Miguel San Claudio.
«Supuña unha proba científica e a pregunta que xurdiu foi: onde están o resto de materiais desde o século V antes de Cristo ata o XVI, cando o afundimento do galeón Santiago? Iso deu pé a levar a cabo unha nova campaña, o pasado verán, para ver se había presenza de restos arqueolóxicos neste intervalo de tempo, que ata agora non se detectaron. Expomos á Xunta un proxecto de prospección arqueolóxica avalado polo Institute of Nautical Archaeology de Texas, sufragado por leste, e o resultado científico foi positivo, porque constatamos unha presenza da época clásica posterior á massaliota. Achamos unha ánfora do século I antes de Cristo, da época de Augusto, das guerras cántabras, a conquista do norte de Hispania. E hai outros elementos moi interesantes de investigación», explica San Claudio.
Recuperáronse centenares de pezas. Na exposición en Ribadeo apenas se mostrou entre un 5 e un 10 % do recuperado, que expertos da Universidade Nova de Lisboa estiveron estudando.
O aval científico
E engadiu: «Demostramos a presenza en Ribadeo en época clásica (século V e IV antes de Cristo) de navegantes procedentes do Mediterráneo. Pero tamén identificamos toda unha serie de contactos e relacións do porto de Ribadeo con boa parte do mundo. Por exemplo: as botijas convertéronse no elemento de transporte máis importante desde o século XV ao XVIII. E aquí achamos mostras de toda a súa evolución. Foi entón cando se produciu a primeira globalización, cando se tivo consciencia dun mundo global en base ao traballo de mariños españois. E nós temos pegadas deses contactos. Con posterioridade atopamos todos os elementos do tráfico comercial con Portugal cando forma parte do reino de España, que desaparecen practicamente en 1840, coa ruptura. Ocorre tamén cos elementos da zona de Flandes. Toda esa evolución, toda esa historia de Galicia se ve reflectida nas pegadas que quedaron na ría de Ribadeo».
Ribadeo é unha mina para os arqueólogos, cuxo estudo guinda luz sobre os contactos marítimos que debeu haber por todo o Cantábrico. Niso radica a súa importancia, en que as conclusións que se extraen de Ribadeo e dos seus abundantes depósitos arqueolóxicos pódense extrapolar ao resto dos portos do norte da península. De aí o rigor e a presenza de expertos mundiais nas campañas que desde hai anos desenvólvense na ría ribadense, e que se agarda continúen.