A industria galega do mar ve perigar de novo o seu futuro ao recoller a lei do clima que as súas concesións teñen un límite improrrogable que algunhas están a piques de esgotar

La Voz

Detrás dese quilo de berberechos que se acaba de comprar no mercado hai unha longa cadea. Está o pescadero, o transportista, o depurador, a lonxa, a confraría, o vixiante... ata chegar ao mariscador. O mesmo co mexillón, que pasou por depuradora despois de ser extraído dun polígono de bateas que estaba aberto porque as mostras que tomaron e analizaron os técnicos do Intecmar así o permiten. E o mesma coa transformación, que nalgúns casos precisaron dun cocedero, dunha man -probablemente feminina- que o enlate...

En Galicia, «a cuestión do mar non é un tema nin menor, é unha relixión», apunta Juan Manuel Vieites, secretario xeral de Anfaco. Unha relixión con 40.000 fieis -que se corresponden cos empregos que a industria alimentaria do mar xera-, máis de 10.700 templos -as empresas do sector que existen segundo o IGE- e que deixa nos cepillos un valor engadido de 1.200 millóns.

Toda unha cadea que funciona perfectamente, sen renxer en extremo coa contorna, pero que, dun tempo para acó, non deixa de atopar arenilla na engrenaxe. Van xa tres veces que se atopan por sorpresa -«pola porta de atrás», en palabras do presidente galego- cun intento de reformar a Lei de Costas en xeral e o tempo de duración das súas concesións en particular.

Se hai uns meses a polémica saltaba pola aparición na web do Ministerio de Transición Ecolóxica dunha pestana co texto de modificación do regulamento de Costas -retirado tras un aluvión de alegacións- e, despois, ao transcender unha proposta feita ao grupo de traballo de xestión integral do litoral (GT-GIL) que rebaixaba a duración das concesións a 15 anos -a 3 nalgúns casos-, agora as alarmas saltaron ao darse de bruzos co artigo 18 da Lei do Cambio Climático, no que os empresarios ven outro intento de variar a Lei de Costas ás súas costas.

Criterios e concesións

Tras lelo, entenden que se están introducindo novos criterios para outorgar e renovar as concesións -a evolución do ecosistema, condicións hidromorfológicas e a presión de uso- e que se está privando ás empresas da prórroga extraordinaria que prevé a Lei de Costas do 2013, pois establece que «os prazos de duración dos títulos de ocupación do dominio público marítimo-terrestre computaranse desde o seu otorgamiento e incluirán todas as súas prórrogas, de ser estas posibles, sen superar os máximos establecidos» legalmente.

Ese intento de despexar nunha lei a discrepancia que hai sobre o cómputo das prórrogas extraordinarias puxo a tremer a moitas empresas que necesitan do permiso de Costas para poder operar. Sobre todo, aquelas cuxas concesións datan de mediados dos setenta ou dos oitenta e están a piques de acadar os 50 anos de tope que dá a Lei de Cultivos Mariños, 40 se están na ribeira, cuxo prazo se reduce un quinto.

Cantas son? Segundo a Xunta, poderían «verse afectadas unhas cen empresas, que dan emprego a arredor de 3.000 persoas» e preto «de 5.000 edificios», entre os que hai confrarías, pero tamén colexios ou centros de saúde. En Transición Ecolóxica restan decenas aos cálculos do Goberno galego e en febreiro cifraban en 29 as empresas que poderían verse en problemas de renovación. Mentres, no sector calan, porque están en perigo os seus investimentos. «Ti faríaslle un seguro a alguén que sabes que lle quedan meses de vida?», argumentan. Pois iso é o que lles ocorre aos empresarios con concesións a piques de caducar: que verían pechado a billa do crédito xusto cando se está fraguando unha boa na economía. De feito, afirman que hai investimentos paralizados, agardando a ver se se despexa se van poder continuar ou se as condicións que se impoñen para renovar ou outorgar unha nova concesión son compatibles coa necesaria rendibilidade e viabilidade da empresa. Dóelles esa inseguridade xurídica cando «no país veciño dan facilidades», apunta Roberto Fariña, presidente dos depuradores de Agade.

Traballo conxunto

No baile de cifras irrompen asesores legais do sector: «Afectar, afecta a todas. É como a idade de xubilación, como traballador, máis tarde ou máis cedo vaiche a afectar». Así, «todas as que están ao bordo do mar necesitan concesión de Costas, xa non por estar no seu terreo, que son minoría, senón polos tubos de captación e os emisarios». Por iso é importante «traballar xuntos» para reformar a Lei de Costas.

Transición Ecolóxica insiste en que contará co sector, pero aínda non é o momento. Que o litoral apareza nunha norma que aborda o cambio climático é lóxico, precisamente para garantir a seguridade física da actividade. Pero o sector non se fía. Prefire que se borre ese artigo 18 e trátese todo o da costa na súa propia lei, a Lei de Costas.

A sombra alongada da polémica prórroga de Ence 

A reforma da Lei de Costas de 1988 que impulsou o Goberno de Rajoy no 2013 permitiu que en xaneiro do 2016 Ence lograse unha prórroga de 60 anos para a concesión da súa fábrica de Lourizán, en Pontevedra. Como este período se calculou en base ao comezo da tramitación da solicitude ante Madrid, a prórroga, aínda en vigor, permitiría á pasteira seguir alí ata o 2073.

Contra esta decisión presentáronse tres contenciosos na Audiencia Nacional polo Concello de Pontevedra, Greenpeace e a APDR. Esixen a anulación da prórroga, ao que no seu momento se opuxo o Estado e a empresa.

O cambio de Goberno en Madrid supuxo unha modificación substancial na actitude da Administración central nestes litixios. A Avogacía do Estado realizou un informe onde se deixa claro un cambio de criterio, que afecta directamente á prórroga de Ence, pero tamén a todas as que se outorgaron ou se tramitan en base ao mesmo principio. Nese informe, asumido polo Goberno central, aválase que prórroga e concesión só poden sumar 75 anos entre as dúas, invalidando que o momento de dar a ampliación do permiso sexa un punto do que se poida facer tábula rasa e empezar a contar de novo. Baixo este principio, o Estado achandouse no 2019 nos procedementos que se seguen na Audiencia Nacional, e que aínda están pendentes de sentenza.

Por ese cambio de criterio, e xa que o Avogado do Estado definiu ese punto do regulamento do 2014 como non conforme a dereito, o equipo de Sánchez defendeu a modificación da norma. O balbordo que se montou, sobre todo en Galicia, foi enorme, polas consecuencias que uns afirmaban e outros negaban para a industria do mar. Pendente da fronte xudicial, os vaivéns normativos teñen xa consecuencias. Por agora, frearon a modernización millonaria de Ence en Lourizán e creado inseguridade xurídica en todo o litoral galego

MARTINA MISER

Roberto Fariña: «Somos empresas sostibles, non as causantes do cambio climático»

e. abuín

Parte da fachada da depuradora Mariscos Fariña está recuberto de cunchas de vieira, nun alarde de etnografía galega. É unha anécdota, pero testemuña que, en Galicia, a integración da industria do mar coa contorna é tal que expulsala da ribeira case contravendría as mesmísimas regras de antropoloxía galega. «Ir a Galicia e non ver unha batea ou unha depuradora é como ir á Rioxa e non ver unha bodega», di Roberto Fariña, que reprocha a Madrid que non sexa capaz de entender que «un cocedoiro ou unha depuradora non poden estar nun polígono industrial». E non só porque o marisco galego deixaría de ser competitivo e, polo tanto, as empresas, se non porque atenta máis contra o medio ambiente que se se permite á empresa continuar ao bordo dese mar que necesita.

«A actividade industrial na ribeira en Galicia empezou a finais de 1800, aínda que foi nos 70 e 80 cando se empezou a ordenar o uso da costa; levamos no litoral moitos anos e demostramos que somos empresas sostibles, non as causantes do cambio climático», sinala Fariña. Por iso non entende o empeño da vicepresidenta para a Transición Ecolóxica, Teresa Ribeira, en eliminar calquera actividade industrial da costa, xa se trate da piscina dun hotel en Canarias, dun chiringuito de praia en Benidorm, ou dunha depuradora en Cambados.

«Madrid descoñece cómo é Galicia e intenta aplicar táboa rasa a unha norma que non se pode aplicar a toda a costa por igual», sinala. Desde a capital pérdese a perspectiva de que as depuradoras son paso obrigado de máis de 160 millóns de quilos de mexillón e case 10 millóns de bivalvos ao ano e que, de non existir elas, non poderían saír ao mercado para desesperación dos mariscadores.

Fariña apela a unha revisión consensuada, tanto dos prazos como dos criterios, para acabar cunha seguridade xurídica que está retrayendo o investimento. E fai ver a deslocalización como unha posible saída: «No país veciño as facilidades son absolutas; e con un Goberno socialista, como en España».

Jordi Trias: «Ponse en perigo o futuro dun sector no que Galicia é líder mundial»

Presidente de Stolt Sexa Farm e directivo do Clúster de Acuicultura de Galicia

t. l.

Jordi Trias Fita é presidente do grupo Stolt Sexa Farm -empresa acuícola con forte implantación en Galicia, líder en cultivo de rodaballo e linguado-, e pertence ademais á xunta directiva do Clúster da Acuicultura de Galicia, integrado por 12 empresas que xeran ao redor dun milleiro de postos de traballo directos na comunidade galega e facturan 150 millóns de euros ao ano.

Trias Fita analiza, en clave de clúster, as secuelas que, ao seu xuízo, xeraría un cambio normativo para a actividade económica e industrial en espazo terrestre de dominio público de Costas: «Xera confusión legal e tamén económica. Legal, porque xa existe unha lei que regula este tipo de concesións administrativas; e económica, porque podería pór en perigo o futuro dun sector no que Galicia é punteira a nivel mundial como é a cría de rodaballo e linguado», explicou.

O presidente da multinacional piscícola entende que calquera tipo de modificación «debería ser acordada polo sector e non adoptada de forma unilateral», porque ao seu xuízo, «ponse en perigo o desenvolvemento económico dunha actividade «responsable, sostible e que, ademais, a Unión Europa cualifica dun sector estratéxico na acuicultura europea».

Trias lamentou que haxa empresas sobre as que pende a espada de Damocles en forma de peche, polo que insta á Administración a establecer un «diálogo construtivo para acabar dunha vez por todas coa inseguridade xurídica que implica este tipo de decisións».

Luz Arregui: «Desposúennos dun dereito de 40 anos de concesión»

Directora técnica do Grupo Tres Mares

Toni longueira

Grupo Tres Mares de Lires, situado no termo municipal de Cee, naceu en 1969 da man do empresario Román Arregui. Dedícase á cría e engorde de troitas. Xera entre 50 e 100 empregos ao ano, segundo a campaña, e factura seis millóns de euros ao ano. A todo iso lle puxo Transición Ecolóxica unha data de caducidade: abril do 2021. Luz Arregui Maraver, directora técnica da compaña, apunta as consecuencias que supón para a empresa este cambio na interpretación «cando xa hai unha Lei de Costas en vigor e actualizada desde o 2013».

Arregui explica que no 2018 solicitou unha prórroga extraordinaria por prazo de 40 anos, «que foi concedida». Pero en lugar de fixar a Administración o vencemento no 2058 -como sostén que correspondería de acordo coa lei do 2013- concedeuse a renovación ata abril do 2021: «De acordo coa normativa en vigor, deberiamos de dispor, tras cumprir os debidos trámites, de 40 anos máis de prórroga extraordinaria. Ao contar ese tempo extra desde o inicio da concesión «contradíse o que claramente estipula o artigo 2 da Lei de 2/2013, co que nos están desposuíndo dun dereito de 40 anos de concesión. Estamos nun Estado de dereito e calquera minoración dos prazos ha de quedar motivada».

Segundo explicou a directora técnica do Grupo Tres Mares, a última alternativa que lle deixaría a Administración, no caso de que a proposta saíse adiante, é solicitar «unha miniprórroga de tres anos, o que na práctica supón unha invitación a marcharse porque, quen se expón un plan económico-financeiro a tres anos vista? Aquí están a traballar mesmo terceiras xeracións de familias, que empezaron en 1969, e recorreremos pola vía xudicial para facer valer os nosos dereitos. Hai unha lei vixente e hai que respectala».

Instalaciones de Paquito, en Boiro
Instalacións de Paquito, en Boiro MARCOS CREO

Unha concesión supeditada a que derrube parte das súas naves

O caso da empresa Paquito, en Boiro

a. gerpe

A viabilidade da empresa Paquito de Boiro, que da man dun investidor logrou recuperarse dunha profunda fochanca, vese ameazado agora porque Costas supedita o otorgamiento dunha nova concesión -a anterior caducou porque a empresa non solicitou en prazo a renovación- á demolición de parte de varias das súas naves. O xerente da compaña, Alberto Horrillo, explica que a firma logrou o pasado ano un aumento do 18 % na súa facturación: «Propiciado polo crecemento do procesado do mexillón, que subiu un 50 %, e tamén dos precocinados. Os esforzos que estamos a facer e o respaldo do fondo de investimento, que entrou fai un par de anos, están a dar resultados». Todo iso pode irse ao traste se, finalmente, a empresa debe executar a proposta de Costas.

Alberto Horrillo sinala que a compaña está preparando as alegacións «para xustificar que é inviable proseguir coa actividade coas condicións que nos impuxeron». Vinculada á transformación de produtos do mar, Paquito leva implantada na zona do Careixo desde 1969.

Na zona das instalacións afectada por Costas atópanse cámaras frigoríficas e áreas nas que levan a cabo procesos como a cocción do mexillón ou a limpeza de cefalópodos. Horrillo precisa que, debido á crise sanitaria, os prazos suspendéronse e que dispoñen aínda dun mes para entregar a documentación. En canto á posibilidade de que unha nova lei poida provocar cambios na duración da concesión, sinalou que é un aspecto que descoñece se poderá producirse: «Se chega o caso, haberá que coñecer os detalles para poder actuar».

Información elaborada por M. Cadrado, R. Estévez, A. Gerpe, M. Gago, T. Longueira e E. Abuín.

.