La Voz de Galicia

Preto de 4.000 mozos incorporáronse á actividade agrogandeira na última década

maría cedrón

O envellecemento dos agricultores continúa sendo un gran desafío nas zonas rurais. O é en toda Europa, como constata a Avaliación sobre o impacto da PAC na substitución xeracional, o desenvolvemento rural e emprego nas zonas rurais, publicado esta primavera pola Comisión Europea, pero moito máis en áreas como Galicia onde o sector primario (agricultura, gandería, silvicultura e pesca) representa o 4,6 % do PIB. A reconversión que está vivindo o campo na comunidade urxe unha substitución xeracional que non só dea continuidade ás explotacións, senón que inxecte nelas a innovación necesaria que, combinada coa experiencia das xeracións máis maiores, sexa capaz de enfrontar os desafíos dun mercado cada vez máis global.

Como facelo? Implementando un modelo de xestión cada vez máis profesionalizado nas granxas. De feito, o cambio de percepción sobre o traballo no campo que trouxo da man esa reconversión nos últimos anos é o que está a animar aos mozos a quedar ou emprender no medio rural.

Uxía Pérez, en primer plano, posa con toda su familia. De izquierda de derecha, sus padres, su hermano, sus abuelos y su padrino. Tampoco falta «o máis mimado da granxa», un dogo alemán que se llama Kroos
Uxía Pérez, en primeiro plano, posa con toda a súa familia. De esquerda de dereita, os seus pais, o seu irmán, os seus avós e o seu padriño. Tampouco falta «ou máis consentido dá granxa», un dogo alemán que se chama Kroos Miguel souto

Nos últimos dez anos, segundo os datos que manexa a Consellería de Medio Rural, incorporáronse á actividade agrogandeira un total de 3.803 mozos —só no 2019 foron 356 — de menos de 40 anos. Eses son só os que recibiron axudas para a incorporación. E, segundo os datos recolleitos na Estratexia Galega para a Dinamización do Sector Lácteo, elaborada pola Fundación Juana de Vega , no caso das explotacións dedicadas á produción de leite a media de idade dos propietarios baixa canto maior é o volume de produción da granxa: 40,2 anos nas que ordeñan máis de 1.000 toneladas ao ano; 45 entre as que están na franxa de entre 250 e 500 toneladas.

«As medidas de substitución xeracional da PAC non se adaptan ben ás transferencias de explotacións agrícolas alleas á familia»

De momento, os pasos para frear o envellecemento no sector son lentos porque aínda non acadan para tomar a vez de todas as explotacións que colgan o cartel de pechado ao non atopar quen recolla a súa testemuña. Pero están a darse. A propia Comisión Europea recoñece no seu informe que «as medidas de substitución xeracional da PAC non se adaptan ben ás transferencias de explotacións agrícolas alleas á familia». Das baixas rexistrada no ano 2017 en Galicia, só un 17 % das que estaban dedicadas ao vacún abandonaron a actividade —todas explotacións de menos de 300 toneladas de produción—, porque un 40 % foron por xubilación. De aí a urxencia de implementar medidas adicionais para cubrir ese oco. A nova Lei de Recuperación de Terra Agraria de Galicia puxo en marcha, por exemplo, a figura do Banco de Explotacións, enfocada precisamente a facilitar o alugueiro ou traspaso desas granxas.

Pero os mozos que se incorporan non só toman as rendas dunha explotación, tamén miran a alternativa de pór en marcha actividades complementarias que contribúan a mellorar a calidade de vida no medio rural. O ano pasado, por exemplo, creáronse no campo galego ao amparo dos fondos Leader, 64 novas empresas, cunha expectativa de crear 134 empregos. «Estas compañías comportan un investimento de 13.634.972,08 euros, cunha axuda de gasto público total de 5.794.910,93 euros, que se distribuirá entre os anos 2019,20 e 21», explican desde Medio Rural. A elas habería que sumar os emprendedores que non pediron ningunha axuda.

Manuel es un emprendedor que tiene su propia empresa de servicios, algo fundamental para ganar calidad ed vida en el sector
Manuel é un emprendedor que ten a súa propia empresa de servizos, algo fundamental para gañar calidade ed vida no sector ALBERTO LÓPEZ

Manuel Fernández é un deses mozos que xa no 2018 atreveuse a emprender. Aínda que non tiña ningunha vinculación co campo, máis que polos seus avós naturais do concello do Pino, este mozo compostelán de 22 anos estudou unha FP agraria na EFA de Fonteboa, en Coristanco, e con só 18 anos montou a súa propia empresa: Servizos Gandeiros Monte do Gozo, que ofrece substitucións nas explotacións para que os gandeiros poidan descansar ou tomar vacacións: «Estiven de Erasmus en Francia e alí estiven na explotación dun matrimonio maior que tiñan este servizo. Pensei que en Galicia sería unha boa alternativa para que a xente poda descansar».

«Cando empezamos éramos prácticamente os únicos, hoxe temos máis competencia, algunha desleal»

Na empresa traballan agora 7 persoas. Faena non lles falta. «Cando empezamos éramos prácticamente os únicos, hoxe temos máis competencia, ás veces desleal porque non é xente formada. Non é chegar a unha granxa e ordeñar, hai que saber moito máis: cando unha vaca está enferma, ter moi controlada a que está tomando antibiótico.... son moitas cousas».

Prestacións como a que dá Manuel melloran a calidade de vida no campo. Iso tamén achega moito máis que un gran de area á substitución xeracional dado que a falta de servizos é un dos grandes escollos que frean a incorporación. Porque como apuntan organizacións como Unións Agrarias «a escasa oferta de servizos públicos nas vilas está consolidando unha Galicia de dúas velocidades, nas que o acceso a unha sanidade con presenza de especialidades médicas, o transporte adaptado a realidade xeográfica e demográfica, as novas tecnoloxías ou o acceso a cultura son claros expoñentes da realidade deficitaria do medio rural». De aí a urxencia de emprender proxectos viables que atraian poboación e, desa forma, conseguir servizos.

José regresa todos los días a su casa desde Coristanco para ayudar en la explotación de sus padres en la que quiere quedarse
José regresa todos os días á súa casa desde Coristanco para axudar na explotación dos seus pais na que quere quedar Miguel souto

«A percepción que hai do que é o traballo no campo e nas explotacións varía moito en función da zona, tamén a forma de xestionar as granxas é moi distinta. Nas áreas onde o sector está menos modernizado, aínda nas casas non animan a continuar, prefiren que te adiques a outra cousa. Noutras zonas, en cambio, é todo o contrario e coincide con aquelas nos que o sector está máis avanzado». Iso é o que observa José Silva, que ten 20 anos, estuda o ciclo superior de Gandeiría e Sanidade Animal na EFA de Fonteboa, en Coristanco, e cada día percorre os 200 quilómetros de ida e volta que separan o centro da súa casa en Lalín. A súa idea é quedar na granxa familiar: «Meus pais teñen unha gandeiría e volvo á casa para axudarlles. O traballo na granxa é algo que me gusta». El quere permanecer no campo.

«A investimento que tés que facer ao primeiro é moi elevada e iso non é algo doado para alguén que non ten granxa na familia e ten que partir de cero»

Tamén o fará Uxía Pérez, unha moza do concello de Lalín, que estuda en Sergude e que foi alumna do primeiro curso de xestión empresarial para gandeiros que imparte Medio Rural. A súa idea é sumarse á granxa que xa levaban os seus bisavós. Aínda que a percepción do traballo nunha explotación cambiou moito, recoñece que «aínda costa ver as granxas como empresas». Aínda que ela ten sorte porque vai sumarse a unha explotación familiar, observa un gran reto para aqueles mozos que queren incorporarse partindo de cero: «A inversión inicial que tes que asumir é moi elevada e iso é moi complicado para un rapaz de vinte anos», di. Unha boa alternativa sería arrendar as granxas que abandonan a actividade, pero aí hai outro escollo: a figura xurídica das explotacións —moitas son de persoas físicas—, frea ás veces as transferencias de explotacións alleas á familia. «É normal —di Uxía—porque moitas veces a granxa forma parte dá casa e é como arrendar parte do teu fogar»