Científicos e adegueiros abordan nun foro na Ribeira Sacra camiños cara a unha viticultura sostible
12 jul 2021 . Actualizado ás 14:14 h.Que pinta un experto en ornitoloxía entre os relatores dunha xornada por e para profesionais do mundo do viño? O conferenciante en cuestión, Serafín González, biólogo e presidente da Sociedade Galega de Historia Natural, explícao mellor que ninguén: «Cando deixaban de cantar na gaiola, os canarios avisaban dun escape de grisú nas minas. Unha primavera silenciosa en zonas de cultivo agrario alerta de que se nos vén amais unha crise alimentaria».
Das aves como indicadores da saúde do hábitat, e da preocupante regresión que sofren algunhas especies, falouse na xornada Atlántico, minifundio e diversidade, organizada en Adega Algueira, na Ribeira Sacra, polo colectivo Futuro Viñador, do que tamén forman parte en Galicia Guímaro, Zárate e o proxecto de Telmo Rodríguez no Bibei. «Queremos inspirar a outras persoas a seguir un camiño de viticultura honesta, apegada á súa paisaxe e ás súas persoas», sinalan na súa páxina web, a modo de cartón de visita.
«Se se quere, somos algo así como uns mecenas do século XXI. Achegamos parte dos nosos beneficios pola venda de viño a este proxecto. Agora que se lle dá tanta importancia ao inmediato, nós preguntámonos por que non pararse para falar do medio natural ou o despoboamento?», apunta Eulogio Pomares, propietario da adega Zárate, en Rías Baixas.
Tras tres anos de reunións para dar corpo á idea, Futuro Viñador botou a andar a comezos do 2020 cunha posta de longo en Londres na que estiveron as dezaseis adegas que integran a asociación. Ata alí levaron o que definen como unha «revolución silenciosa do viño español», urdida en viñas «a escala humana» onde ven factible espremer aromas e sabores fieis ao lugar de orixe.
A metáfora das granxas
«Non queremos crecer desmesuradamente, como esas granxas nas que o gando está apretujado. Compartimos o desexo de modificar cousas e queremos servir de correa de transmisión de coñecementos e experiencias que melloren a viticultura», di o anfitrión do foro, Fernando González, de Adega Algueira.
A pandemia frustrou os plans máis inmediatos deste grupo heteroxéneo de produtores. Agora que comeza a escampar, regresan coas pilas cargadas. Antes de desembarcar en Algueira, promoveron unha acción similar na adega catalá Raventós i Blanc baixo o lema A recuperación do mosaico mediterráneo. A fórmula repítese: temáticas variadas e conferenciantes de primeiro nivel. Os contidos, polo demais, son de libre acceso na web da asociación.
O impacto ambiental da viticultura é unha das inquietudes que comparten en Futuro Viñador. Todos os seus integrantes adquiren o compromiso de minimizalo progresivamente. O ornitólogo Serafín González puxo un exemplo revelador na xornada sobre minifundio e diversidade. Nunha mostraxe que tivo como escenario leiras de cultivo agrario extensivo da comarca ourensá da Limia, no que se escavaron 400 buracos de 30 centímetros de profundidade, apareceron só seis insectos -tres mortos- e tres lombrigas.
«Este tipo de debates son moi enriquecedores porque a esixencia dunha viticultura máis sostible está ao virar a esquina. Poida que chegue con atraso, pero é un proceso imparable. Non é só que desaparezan determinados produtos ou que se controle máis a súa aplicación. En exportación xa é habitual que pidan analíticas de residuos nos viños para comprobar se hai restos de pesticidas», opina Pedro Rodríguez de Adega Guímaro.
«O viño non só son tales ou cales aromas», terza Eulogio Pomares. A maxia das descricións do catador depende da saúde do viñedo e da dispoñibilidade de man de obra para traballalo. En Ribeira Sacra, escenario especialmente complexo pola súa difícil orografía, a media de idade dos viticultores acollidos á denominación de orixe supera os 65 anos.
Pomares fíxose con viña e adega neste territorio de viticultura extrema, no que elabora un dos seus tintos de parcela. A falta de man de obra cáusalle frecuentes quebradizos de cabeza. «O futuro desta zona -reflexiona- está na conservación da paisaxe do viñedo en terrazas, e só será posible se conseguimos traer de novo xente ao medio rural, se facemos da viticultura algo atractivo».
Unha paisaxe humanizada
«O tempo histórico degrada, pero tamén harmoniza. O home pode hermosear a natureza ao humanizar a paisaxe», sinala o catedrático de edafología Francisco Díaz Fierros, en referencia ás terrazas vitícolas. Na súa charla sobre a pegada do home no medio, referiuse a este territorio como «xeometría cuberta de vexetación». Os motivos para preservalo, segundo explica, son múltiples: «Agora avalíanse servizos como o control da erosión que as terrazas prestan ao ecosistema, pero tamén hai unha vertente cultural polo seu valor estético».
A xornada sobre minifundio e diversidade rematou cunha degustación ao aire libre dirixida a profesionais na que desfilaron diferentes marcas e anadas de Algueira, Guímaro, Zárate e Ladeiras do Sil, o proxecto de Telmo Rodríguez en Valdeorras. Alejandro Paadín, coautor co seu pai dunha reputada guía enológica, recalou alí de regreso dunha xira por grandes adegas de toda Europa. Galicia tamén ten viños de garda cos que «sacar peito», escribe en Facebook ao fío da cata.