Tracción animal, unha alternativa de futuro para a vide, o monte e a horta

Cabalos que tiran do arado entre viñedos. Animais que arrastran árbores recentemente cortadas. Poden parecer imaxes máis propias doutras épocas. Pero na Asociación Galega de Tracción Animal Á Moída defenden todo o contrario, que este método é innovador. Porque este sistema, que se abandonou hai anos sen máis xustificación que a modernidade, podería ter evolucionado no tempo e converterse nunha alternativa á maquinaria, argumentan, como así sucedeu noutras zonas de Europa. O problema é que se deixou de lado e non evolucionou, por iso agora vese como un método anticuado ou unha volta ao pasado. Con todo, nesta entidade consideran que aínda pode haber unha oportunidade para que a tracción animal se converta nunha ferramenta máis que, nalgúns casos, presenta vantaxes con respecto aos últimos avances tecnolóxicos.

«O que propoñemos é utilizar unha ferramenta que se desbotou porque non era moderna», explica Davide Outeiro, presidente de Á Moída. Detalla que a súa intención non é volver ao pasado para repetir as condicións de entón de homes e animais. Pero si marcar un punto e seguido e tratar de recuperar unha tracción animal moderna, que pode ter interesantes aplicacións en sectores como o viñedo, a horta ou o forestal. «Aquí desbotamos todas as ferramentas propias e se nos impuxo un modelo alleo. Agora temos que intentar que a tracción animal sexa unha ferramenta economicamente sustentable e respectuosa cos animais e coas persoas, pero tamén co medio ambiente», conta. Desde esa perspectiva, a súa asociación leva dous anos ofrecendo cursos de formación para os interesados e realizando exhibicións sobre as aplicacións que este sistema pode ter en diferentes ámbitos.

«Hai moitos viñedos vellos nos que non pódese facer ou traballo con maquinaria» A última destas accións tivo lugar hai só uns días na provincia de Ourense. Alí celebrouse unha xornada para falar das vantaxes da tracción animal no sector da viticultura. «No sector do viño instaurouse un modelo de produción baseado nos insumos e que implica unha falta de respecto polos solos», engade Outeiro. Agora, continúa, «a enoloxía moderna di que estamos maltratando os solos e que iso está a provocar unha perda da calidade». E é nesa nova viticultura, máis respectuosa co chan, na que a tracción animal podería resultar moi útil. Porque cando é o animal o que ara e non o tractor, «os solos non se compactan tanto, están máis aireados e hai un maior respecto pola estrutura físico-química e biolóxica», conta. De feito, leste é un sistema que se está utilizando nalgunhas zonas de Rioxa ou Ribeira do Douro. Outras vantaxes deste sistema é que permite actuar en leiras onde os marcos das plantacións son máis estreitos. Non hai que esquecerse que hai moitas plantacións en Galicia onde a maquinaria non ten espazo e onde si podería actuar un animal. «Hai moitos viñedos vellos nos que non se pode facer o traballo con maquinaria. Nestas estruturas o animal é máis flexible e esa ferramenta pode aportar unha solución para esas producións», conta Davide.

O coidado dos montes

Outro sector no que está a demostrar ter aplicacións interesantes é o forestal. «Aquí implantouse un modelo de monocultivo e tala moi intensivo que non tiña respecto ningún polo que había arredor», argumenta Davide Outeiro. E na recuperación deses espazos é onde a tracción animal pode resultar unha ferramenta moi útil. Utilizouse, por exemplo, para retirar os eucaliptos da illa de Cortegada, que é unha zona protexida que forma parte de Parques Nacionais. E empregouse en Bande, para retirar unhas árbores que estaban danando unhas mámoas. «Con esas operacións demostramos que se poder facer a retirada de árbores de forma respectuosa co medio ambiente. Os fustes que estaban riba das mámoas foron retirados cun impacto cero», engade.

A terceira aplicación que pode ter esta ferramenta é na horta, sobre todo, se falamos de cultivo en ecolóxico. «O tractor consume o 70 % da enerxía que xera en moverse el mesmo. Só o 30 % se destina a mover a ferramenta que porta», explica o responsable de Á Moída. É, conclúe, unha ferramenta pouco eficiente e menos ecolóxica, «porque o menos ecolóxico que hai é queimar petróleo».

Unha ferramenta cuxas múltiples posibilidades é necesario investigar

Davide Outeiro explica que a tracción animal abre todo un abano de posibilidades para a agricultura que é necesario investigar. Porque como foi refugada como ferramenta hai anos, ninguén se preocupou de tratar de coñecer as súas aplicacións reais e das vantaxes que podería ter para determinado tipo de cultivos ou como ferramenta para algunhas tarefas agrícolas. Pero tamén é consciente de que este camiño non é sinxelo. «Hai que vencer moitos prexuízos», argumenta. Porque considera que un proxecto que inclúa novos avances tecnolóxicos, como os drones, «pode faiar vinte veces, pero se faiamos cos animais van quedar desbotados», engade.

«Damos cursos para que a xente nova que estea interesada poida formarse» A súa asociación dedícase á divulgación desta ferramenta, a traer a Galicia casos de éxito que se están desenvolvendo noutras comunidades, como os dos viticultores que empregan animais nas denominacións da Rioxa ou de Ribeira do Douro. E explica que apostar directamente por esta actividade é o paso que queda dar á comunidade galega. «Falta que as empresas fagan unha aposta por este sistema e, por exemplo, contraten a unha persoa para que o aplique», conta. Eles, mentres, tamén ofrecen cursos de formación a xente nova, pois nesta opción poden atopar unha saída laboral. «Damos cursos para a xente nova que estea interesada e poida formarse. Entre a asociación portuguesa e a galega, cada ano ofrecemos entre catro e cinco cursos en diferentes áreas», conta. Así, encárganse de explicar como os animais poden ser útiles no sector forestal, no agrícola e no vitícola, entre outros.

En canto aos animais que utilizan, explica que estes «teñen que ter unhas características e unha predisposición». As súas exhibicións fanas con cabalo bretón, que é unha raza que se atopa moi adaptada a este tipo de labor e que, ademais, xa está comprobado que «resulta rendible». O que ten claro é que estes animais teñen que ter unhas características físicas, pero tamén unha predisposición natural. «Non procede coller un cabalo salvaxe do monte e intentar que faga esta labor», argumenta.

Doutra banda, considera que sería necesario explorar se algunha das razas galegas podería servir para algún destes traballos, pois poida que algunha conte coas características necesarias para desempeñar este labor. «Galicia foi labrada por vacas e igual dentro de dúas ou tres xeracións isto volve pasar», conclúe.