Setenta concellos, en albas polos virus do gando
GANDERÍA · Exclusivo subscritores
Os municipios con máis cabezas de bovino, porcino e aves, as especies ameazadas, ven perigar o seu motor económico
08 dic 2025 . Actualizado á 10:03 h.«Non creo que a peste porcina africana (PPA) chegue ata aquí, pero as consecuencias do brote de Cataluña xa se empezan a notar. Esta semana canceláronnos dous camións de porco que ían para o matadoiro. A outro compañeiro tamén lle cancelaron». Pablo Esperon leva días seguindo, minuto a minuto, a información sobre o avance da PPA en Cataluña e os pasos que van dando o Ministerio de Agricultura e a Generalitat para deter o avance do foco e endereitar o barullo nos mercados que causou o regreso da patoloxía a España despois de 31 anos. Tamén se estremece ante os históricos descensos [21,4 céntimos nunha semana] na cotización do porco en Mercolleida, a lonxa que leva a batuta á hora de establecer os prezos do porcino en todo o país. «Ao final, os matadoiros van pagar o que queiran», di.
Baixo o paraugas de Explotacións Porcinas Agrorozas, Pablo ten sete empregados que se reparten entre unha granxa de porcas nais en Poio —17.443 habitantes—; outra de animais de cebo en Campo Lameiro —1.697 habitantes—, na comarca de Pontevedra, e unha terceira de leitóns na Estrada —20.139 habitantes—. Esta última é, xunto cos seus concellos limítrofes no norte de Ourense e sur de Lugo; algunhas zonas de Bergantiños, o interior da provincia da Coruña e a comarca da Limia (Xinzo, Os Blancos, Sandiás, Sarreaus e Trasmiras), un dos epicentros do sector porcino galego. E Pablo, do mesmo xeito que os produtores con explotacións en ningúns dos 31 concellos galegos que, segundo o Instituto Nacional de Estatística (INE), teñen máis de 10.000 cabezas de porco, leva unha semana en albas.
Está preocupado polo impacto dunha patoloxía que podería asestar graves feridas na economía deses concellos e, por extensión, na de toda a comunidade. Segundo os últimos datos do Ministerio de Agricultura (2023), o valor da produción agraria galega foi de case 5.277 millóns de euros, dos que 1.512 millóns (un 28,7%) correspóndense co valor da carne e do gando. Inclúen todas as especies (bovino, porcino, avícola, cunícola e ovino-caprino) e as carnes que se obteñen delas. Non está na suma a produción láctea, que achega case 1.647 millóns (un 31 % do total).
A incerteza deste produtor de porcino súmase á que viven desde fai máis dun mes os gandeiros dos trinta municipios que superan os 10.000 animais de leite e carne.
No seu caso, é pola chegada da dermatosis nodular contaxiosa a Cataluña que obrigou, entre outras cousas, á cancelación dos mercados gandeiros e a pasar unha corentena a todos os animais chegados desde fóra de Galicia. E iso que desde o 24 de outubro non se notificaron novos brotes, segundo o último informe do Ministerio de Agricultura. Ata o de agora mantéñense estabilizados 17 focos, todos eles en Cataluña onde, como en Aragón, continúa a campaña de vacinación. Aínda que en Galicia comezou esta semana a desescalada na medidas de prevención coa apertura das feiras para o gando interno, non hai quen free do todo a preocupación.
Tamén ao temor dos produtores de porcino e vacún únese a inquietude xerada polo confinamento de galiñas decretado a mediados de novembro para frear a gripe aviaria, a pesar de que o veterinario da Asociación de Avicultores dá Raza Galiña de Mos (Avimos), Diego Rois, cre que o peor xa pasou e confía en que pronto se levanten as restricións. «Hai mes e medio que non hai casos en aves de curral en España e a tempada de migración das grúas, que teñen as súas rutas polo medio da Península e foron as principais transmisoras do virus este ano, xa pasou», explica.
Sarreaus —1.069 habitantes— , Friol —3.598 habitantes— e Xinzo de Limia, con 9.632 habitantes e máis de 1,2 millóns de aves censadas, son os tres concellos que están entre a decena de municipios galegos con máis de medio millón de aves rexistradas, segundo o INE. É normal, por tanto, que estean preocupados cando a gripe aviaria rolda a Península, pero o seu modo de nena en intensivo fai que teñan moito menos risco que as granxas artesanais que teñen os animais ao aire libre, como as de Galiña de Mos: «Ás aves que están en intensivo, o confinamento non lles afecta. Non poden dicir o mesmo as granxas artesanais, que son as únicas que crían aves de máis idade como o capón ou o galo, con oito ou nove meses. Cando a eses animais redúceslles o espazo, compiten e fanse feridas. Iso é un hándicap para a campaña de Nadal. En razas como a galiña de Mos, que é moi territorial, non só se atacan. Deixan de poñer ovos. Por iso practicamente non hai», explica. Pero non son só os gandeiros os que están preocupados.
«O noso sector non só son granxas coas que creamos postos de traballo e axudamos a manter o territorio en zonas onde medra o abandono —explica Pablo Esperon—, tamén son os matadoiros, as empresas de transporte...». Segundo a Estratexia para a Dinamización do Sector Cárnico, no 2019 o número de compañas con sede social en Galicia ligadas ao sector cárnico era de 192, empregando a 4.601 traballadores a tempo completo. A súa cifra de negocio era entón duns 1.350 millóns de euros. Pero a súa contribución ao desenvolvemento da comunidade vai máis aló, porque como coinciden tanto os donos das explotacións como as distintas administracións agrarias, todo o sector agrogandeiro exerce unha enorme contribución na xestión da paisaxe, a preservación do territorio, o asentamento de poboación en zonas rurais e a prevención de incendios.
E por iso, aínda que as medidas de bioseguridade que se aplican nunhas explotacións cada vez máis profesionalizadas son estritas e os modelos de alerta postos en marcha polas distintas administracións funcionan, como se viu en Cataluña, a chegada ou reaparición na Península destes virus que pon en risco o traballo de tantas familias, atacando o motor económico de tantos concellos sempre pon en alerta ao sector.
«Éntrache algo disto e bota por terra un negocio de varias xeracións»
«Claro que te preocupas cando escoitas estas noticias. Somos unha granxa familiar que muxe unhas 500 vacas. Temos a nosa recría, pero aínda que temos círculo pechado, e sempre estás menos exposto a estes perigos que granxas con outro tipo de manexo, sempre tes preocupación. Éntrache algo disto e non só bota por terra todo polo que loitas cada día, tamén polo que loitaron os pais, os avós..., un negocio de varias xeracións», remacha Manuel Penedo, un dos socios da SAT Vos Penedos, no concello da Pastoriza —2.787 habitantes—, en Lugo. Este é o segundo concello con maior produción láctea de Galicia, case 113 millóns de litros no 2024. Só pasado polo municipio coruñés de Mazaricos —3.719 habitantes—, no que se muxiron case 137 millóns.
Por iso ao alcalde Darío Cabaneiro (PP) cústalle imaxinar unha Pastoriza —2.787 habitantes— sen vacas. «Neste concello a economía sempre virou ao redor do sector cárnico e lácteo. Antes da concentración parcelaria tiñamos a vaca teixa, despois da concentración veu a pinta. O noso motor é o lácteo, o cárnico e o forestal», explica.
Mazaricos, como apunta o seu alcalde, Juan José Blanco (BNG), tampouco «sería nada sen vacas [...] Son a nosa economía, a nosa base cultural, a nosa paisaxe... As praderías, a concentración parcelaria, veterinarios, negocios... Todo xira en torno ás vacas».
Algo parecido ocorre en Friol. Alí manda o bovino, aínda que nos últimos anos hai habido un grande auxe do sector avícola. Unha proba é que o grupo catalán Vall Company está a construír un gran centro de incubación no concello, cunha capacidade de 1,4 millóns de ovos á semana. «O sector agrogandeiro fixo moito por adaptarse aos novos tempos. As explotacións son empresas», di o seu alcalde, o popular José Ángel Santos. Non estraña que produtores e industrias de estean en albas ante o que pase cos virus. Os gandeiros porcinos están pendentes do que pasa en Cataluña. O seu presidente, Salvador Illa, pediu unha auditoría para esclarecer a orixe do brote.