Sophie Muller: «Moitos refuxiados que veñen de África séntense seguros en Europa por primeira vez na súa vida»

Sophie Muller formouse como xurista en Francia, ocupou cargos de responsabilidade da ONU en África e Asia-Pacífico e desde o 2019 exerce como representante en España do Alto Comisionado de Nacións Unidas para os Refuxiados (Acnur). Mañá, a partir das 19.30 horas, falará sobre o seu traballo e a situación en España e no mundo no ciclo Código Aberto da Cátedra Inditex-UDC de Sustentabilidade.

—Que diferenza a un refuxiado dun migrante económico?

—Unha persoa refuxiada foxe dunha situación de guerra, de persecución, de violación dos dereitos humanos. Non pode volver voluntariamente ao seu país de orixe. É unha definición xurídica incluída no artigo 1 da convención de 1951. Constitúe a base de todo o traballo de asilo. E unha persoa migrante, en teoría, pode volver ao seu país de orixe. Estará en condicións económicas ou de acceso a servizos distintas, pero non necesariamente corre perigo a súa integridade física ou a súa seguridade xurídica. A clave é o principio de «non-refoulement» —dereito a non retorno— que implica que a persoa non pode ser devolta ao lugar onde corre perigo, xa sexa o seu país de orixe ou outros.

—Cal é o papel de Acnur nestes procedementos?

—O noso traballo é apoiar ás autoridades para que poidan implementar as súas obrigacións internacionais, nacionais e europeas. Fomos creados para protexer e para atopar solucións. Desde o primeiro momento da fuxida, do cruzamento de fronteiras e coa protección xurídica e social despois. Son os elementos que logo moitas veces van permitir solucións na acollida, no retorno ao seu país ou a un terceiro cando non é posible o regreso ao seu. Tamén ocorre moitas veces que non está suficientemente protexido no seu primeiro país de asilo. Isto ocorre moitas veces en situacións de conflito nos que as condicións destes países fronteirizos son igual de delicadas e inestables.

—Que se lle ofrece ás persoas refuxiadas?

—Solucións desde a inclusión, a integración, xa sexa de xeito temporal ou duradeiro. É o acceso a servizos a través dos dereitos socioeconómicos que permiten á persoa refuxiada dar ese paso adiante. Xa ten a protección física, a protección xurídica. Está documentada, pero así accede a educación, traballo, vivenda, pode asociarse, acceder a programas de mentoring [asesoramento], practicar deporte... Iso permite reconstruírse a nivel de saúde mental, de benestar... pensar no seu futuro de xeito proactiva e participar na sociedade que lles acolle. Diso é do que imos a habar mañá, tanto da situación dramática na que se atopa o mundo, con 103 millóns de persoas desprazadas —un pouco máis porque esas son cifras de finais do ano pasado— e de situacións de crise, urxencia. Queremos visibilizar e impulsar o mecanismo español de solidariedade, a tendencia impresionante á solidariedade que hai en España.

—Como se sae desa condición de refuxiado?

—A través das solucións duradeiras, sostibles, para as persoas refuxiadas. A primeira idea —como nos pasaría a calquera nesa situación— é volver ao seu país de orixe, en particular cando a fuxida xerou separacións de familias, como ocorreu en Ucraína, onde as mulleres se foron cos nenos e a maioría dos homes tiveron que quedar. Nestes casos, son moi conscientes e van loitar para que sexa o máis temporal posible. Como non cruzaron moitas fronteiras, o movemento de regreso está a ser pendular. No caso de persoa que veñen, por exemplo, de África, que tiveron que cruzar moitas fronteiras, o retorno voluntario é máis lento porque moitas veces Europa é o lugar do mundo no que por primeira vez na súa vida hanse podido sentir seguras. Por iso o seu primeiro pensamento é descansar e pórse a traballar ou estudar.

—Quen asume o peso da acollida de refuxiados?

—O 74 % das persoas refuxiadas son acollidas en países de ingresos baixos e medios, fronteirizos das zonas das que saíron. E a maioría dos desprazados no mundo son internos, dentro do seu propio país, que é onde en Acnur traballamos para proporcionarlles espazos de paz e de seguridade. Por iso que se en Europa existe o medo de que cheguen millóns e millóns, máis millóns hai nos países fronteirizos e por iso hai que traballar máis a cooperación internacional con estes países.

«Non viramos unha resposta como a de Ucraína desde a Segunda Guerra Mundial» 

Muller explica as diferenzas entre os refuxiados ucraínos e os que veñen de países afastados

—A que se debe a rápida actuación en Ucraína e por que non se deu noutra crise?

—O que foi a mobilización tanto a nivel de Gobernos como das sociedades europeas foi case inédito. Non viramos tal resposta desde a Segunda Guerra Mundial. A crise foi inédita e a resposta igual de inédita. A UE tivo unha capacidade de organización sumamente rápida. Foi excepcional porque era algo que tocaba a Europa como rexión. O que necesitamos é que as boas prácticas sexan útiles para todos. Por exemplo, xa que se fixo un plataforma de emprego, traballemos para ampliar o seu potencial.

—Que falla para que se chegou á compra de citas para ser atendido en Estranxeiría?

—Hai varios elementos. Primeiro o dereito a pedir asilo. A persoa foxe, cruza a fronteira, pide asilo, valórase, recoñécese ou non e iso dá acceso a dereitos e solucións. O reto principal ultimamente foi a posibilidade de pedir asilo. En España faise nas comisarías, a Policía fai un traballo extraordinario, pero é un volume enorme: 140.000 solicitudes só o ano pasado, que converten a España no terceiro país de Europa en canto a peticións. Estamos a traballar co Ministerio de Interior, que ten a competencia, para axilizar o procedemento. Por outra banda, houbo unha situación moi delicada de fraude na plataforma dixital que se usa para pedir asilo. Agora a Policía Nacional permite en cada provincia que se use ou non en función do risco, mentres se implementa unha plataforma nova e segura.

---

---

---