«Isto non se aprende en dous anos»

Laura López REDACCIÓN / LA VOZ

SOCIEDADE

SABELA EIRIZ

A vilalbesa Miriam Fernández é a galega máis nova en activo no mundo do tear. Xunto á súa nai, rexenta o taller Fusaiola, investiga sobre o téxtil na historia e traballa para recuperar a cultura do liño

20 oct 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

Houbo un tempo en que case todas as casas da comarca lucense da Terra Chá contaban cun tear, unha peza coa que as mulleres non só confeccionaban pezas para o día a día, senón que era clave para o sustento económico das súas familias. Ao redor dese elemento, o tear, foise tecendo tamén todo un universo de tradicións, celebracións, utensilios, tempos, sementas e mesmo léxico que xa forma parte do patrimonio inmaterial galego. Miriam Fernández Otero (San Bartolomé de Insua, Vilalba, 1990) é un dos alicerces que na actualidade mantén viva a cultura do liño e recolle a testemuña de xeracións de chairegas. Ela é, ademais, a tejedora en activo máis novo de Galicia.

Licenciada en Historia da arte e amante da etnografía e o téxtil, non dubidou en emprender unha «transición natural» cara ao oficio de tejedora, que recuperara a súa nai, Lourdes Otero, filla, neta e sobriña de tejedoras. Con ela e coas socias da Asociación de Mulleres Rurais de San Bartolomeu de Insua aprendeu o oficio: «Aprendín moitísimo destas mulleres, foi unha formación impagable», recoñece. E no 2016, xa con carta de artesá, fundou xunto á súa nai o taller Fusaiola, no que intentan, ademais de elaborar pezas tradicionais, como mandiles, «faldriqueiras» ou colchas, achegar eses tecidos á vida diaria, con bolsos, traxes, carteiras, chaveiros... E todo iso empregando fibras naturais, fundamentalmente, algodón, liño e la.

Pero o seu labor vai moito máis alá. Miriam soubo facer das súas paixóns o seu modo de vida e dedícase tamén a estudar a historia do mundo téxtil, colaborando con museos de toda España, en investigacións ou na elaboración de encargos, como pezas de hoplitas.

Esta chairega tamén foi unha das impulsoras da Asociación de San Bartolomeu, que recuperou todo o proceso do cultivo do liño: «En marzo sementamos o liño, sácanselle as malas herbas, déixase medrar, florea, cáelle a flor, amarelece e, cando está no seu punto, en agosto, recóllese». Despois, «ponse en mollos, rípase cun ripo e a liñaza gárdase para sementar». A continuación, se baixa ao río, onde queda nove días para que se produza unha microfermentación e póidase desprender a fibra do talo. Tras secar nun prado, chega a tasca: «Hai zonas de Galicia nas que se celebran as fías, pero na Terra Chá son as tascas, as reunións nas casas para facer este traballo comunitario. Facíase unha fornada de pan e, co forno morniño, metíase o liño seco. Despois ían os homes cun mazote (unha especie de tesoira de madeira) para romper a aresca (casca), e as mulleres quitábanlla nun banco tascón con espadela vertical. Logo, gardábano para fiar no inverno, tascado e en trenzas, para despois, no restrelo, separar o lenzo da estopa». Aínda quedaría o proceso de blanqueado, na primavera e, finalmente, o tear: «Ser tecelá non é poñerse diante do tear, é saber montalo e comprender todo o proceso. E isto non se aprende en dous anos», recoñece.

Este longo proceso, organizado nun ciclo anual, quedou recollido no libro As mulleres de Insua e o liño: dez anos dun proxecto de recuperación etnográfica, que publicou Miriam no 2019 e co que dignifica o patrimonio inmaterial da cultura do liño.

Publicación

Recolleu todo o traballo en torno ao cultivo do liño, utensilios, léxico, festas, tecido... no libro «As mulleres de Insua e o liño: dez anos dun proxecto de recuperación etnográfica»