África González: «Claramente pode haber futuras ondas, pero nada como o que vivimos»

Raúl Romar García
r. romar REDACCIÓN

SOCIEDADE

M.MORALEJO

A catedrática de Inmunología na Universidade de Vigo, referente na divulgación do covid, publica «Inmuno Power»

11 oct 2021 . Actualizado ás 17:39 h.

De que che protexe o teu sistema inmunitario?, como activalo?, inflúe a idade nas nosas defensas?, cal sería a vacina perfecta?, pode o sistema inmunitario axudar a destruír o cancro? Estas e outras preguntas son respondidas pola catedrática de Inmunología da Universidade de Vigo África González (Madrid, 1962) no seu libro Inmuno Power. González, que durante a pandemia se converteu nun referente na divulgación do covid, en principio como presidenta da Sociedade Española de Inmunología, ofrece as súas respostas «de forma amable, sinxela e doado para que a sociedade poida entender o papel tan importante do sistema inmune».

—O sistema inmunitario segue sendo o gran descoñecido?

—Si. É o gran descoñecido porque é unha especialidade bastante nova e tanto nos plans de estudos en institutos e universidades non se lle deu a importancia que ten, cando é a base de moitas enfermidades. É un sistema moi complexo, tanto como o sistema nervioso, e de feito colabora co sistema endocrino, co nervioso, coa microbiota... Forma parte do control e de vixilancia do noso organismo.

—Pero é moito máis que a nosa primeira barreira de defensa.

—Si é moito máis que a primeira barreira de defensa do organismo. Explica tamén as distintas enfermidades. No libro fálase que é a alerxia, a autoinmunidad, como rexeitamos os transplantes que son incompatibles, como cambia o sistema inmunitario coa idade, como nos pode defender do cancro. Por iso os nenos pequenos e as persoas maiores inféctanse máis de determinadas infeccións, como o estamos vendo co covid. Tamén intento dar determinadas pautas para coñecelo e tamén para fortalecelo.

—Sobre a pandemia, haberá unha sexta onda?

—Claramente pode haber futuras ondas, pero sen dúbida non van ser como as precedentes. Por varias razóns: porque temos unha porcentaxe de vacinados moi alto, porque temos unhas medidas de distancia social, de ventilación de interiores, de máscaras. Son medidas que coñecemos, que levamos a cabo e que seguimos con elas. Si pode haber incrementos de casos, pero fronte ao que vivimos non, seguramente vai ser moitísimo mellor. Todo isto tendo en conta que non haxa novas variantes.

—Entón, haberá coronavirus para longo?

—Si. Necesitamos a vacinación a nivel mundial, non soamente en España. Ata que en todos os países non haxa unha porcentaxe alta de vacinación e que se freen todas as posibles novas variantes que poidan xurdir, teremos coronavirus para longo. Pero tamén teño que dicir que desde hai moitísimos anos temos entre nós outros coronavirus, que son os que producen o catarro, que son moi pouco virulentos. Son moi contaxiosos, pero producen unha enfermidade moi banal. Leste pode ser o escenario de futuro do SARS-CoV-2, pero levará tempo, non vai ser nun ou dous anos.

—Aínda queda moito por aprender do virus?

—Seguimos aprendendo, porque aquí ninguén é experto en pandemias e, aínda que teñamos aprendido algo, a seguinte que veña colleranos tamén desprevidos. Teremos aprendido algo, pero non hai ninguén realmente experto, porque aos poucos imos coñecendo este virus e aprendendo a manexalo.

—É partidaria de estender a terceira dose a toda a poboación?

—O que necesitamos é unha extensión da vacinación a nivel mundial e que, por favor, non xurdan novas variantes que nos compliquen a vida. Pero o que tamén se viu é que coas persoas inmunodeprimidas ou que están en tratamento inmunosupresor moi potente, máis que unha terceira dose, en realidade o que se fai con elas é completar a súa pauta vacunal, porque coas dúas iniciais non se obtivo a pauta adecuada. Polo tanto, non sería unha dose de reforzo. Logo están as persoas maiores encerradas en recintos como residencias que, pola deterioración que teñen no seu sistema inmune, parece adecuada unha terceira dose. Pero, sobre todo, non debemos esquecer que os países do terceiro mundo non teñen vacúas.

«O estrés é extremadamente daniño para o sistema inmune»

Unha dieta equilibrada e limitar o estrés na vida diaria son aspectos crave para mellorar o sistema inmunitario.

—Que podemos facer para mellorar o sistema inmune?

—Unha das cousas máis importantes é ter unha nutrición adecuada e variada, con elementos que están na dieta normal. Non hai que tomar ningún suplemento adicional se facemos unha dieta variada e equilibrada. Pero son moi importantes unha serie de vitaminas, sobre todo a D, e tamén oligoelementos, nos que son moi importantes o ferro e o zinc. Tamén hai que facer exercicio moderado, evitar o estrés, durmir as horas adecuadas e, sobre todo, evitar elementos que danan ao sistema inmune, como o alcol, o tabaco, as drogas e o estrés.

—Inflúe tanto o estrés?

—O estrés é extremadamente daniño, sobre todo o crónico e mantido ao longo do tempo, porque pasa factura. Hai que intentar levar unha vida relaxada e facer analíticas cada certo tempo.

—No seu libro fala de evitar os contos. A que se refire?

—En que hai moitos produtos que se venden que din que potencian o sistema inmunitario sen ter unha base científica. Na maior parte deses produtos non se fixo un estudo científico e, xa que logo, é unha publicidade enganosa.

—Como cales?

—Houbo algúns produtos lácteos nos que se retiraron os anuncios porque non se cumpría co que dicían. Se din que van facer algo teñen primeiro que demostralo, do mesmo xeito que calquera fármaco. No caso do sistema inmunitario utilizáronse con moita facilidade para difundir a mensaxe dun produto potencia as defensas, sen realmente facer ningún estudo. E isto é aplicable tanto no campo humano como no veterinario.

—A inmunoterapia revolucionou o tratamento contra o cancro. Chegou para quedar tamén para outras enfermedaes?

—Si, de feito xa é unha realidade e levamos moitos anos co uso de anticorpos monoclonales dirixidos fronte a distintos tipos de cancros e tamén para enfermidades autoinmunes, para a dexeneración macular, para a alerxia, para persoas con colesterol alto, para impedir o rexeitamento dos transplantes... Temos moitísimos anticorpos monoclonales, que se coñecen como terapia biolóxica, que en realidade é inmunoterapia. O que ocorreu é que houbo un bum todos estes anos, sobre todo co cancro. E sobre todo tamén coa utilización de células, o que se coñece como inmunoterapia celular. Nós podemos curar en moitos casos o noso cancro activando noso propio sistema inmunitario ou ben activando esas células que se poden extraer de en cultivo e modificalas para reinyectarlas e matar o teu propio tumor, que é a terapia CAR-T, que consiste en introducir un receptor quimérico nos leucocitos. Pero tamén se poden usar outras células, como as dentríticas, as natural killer ou os linfocitos para axudar tamén a destruír o tumor do propio individuo. Xa que logo, temos unha inmunoterapia que xa está madura e temos outras incipientes, como os CAR, que mesmo para para tumores sólidos están no camiño de ir mellorando.