A Xunta asegura ter reforzado o servizo de seguimento con 250 profesionais, pero contaxiados e contactos estreitos quéixanse de que non lles chaman e de que se o intentan eles, todos os teléfonos comunican
02 ago 2021 . Actualizado ás 10:29 h.A principios de xuño, en Galicia sabíase de onde viñan o 79 % das novas infeccións, como e quen contaxiara a case oito de cada dez positivos; o 21 % restantes tiñan orixe descoñecida. A día de hoxe, esta porcentaxe -que se coñece como trazabilidade e que o Ministerio de Sanidade actualiza por comunidades unha vez á semana- caeu ata o 36 %, síntoma da mala saúde de o sistema de rastreo. Un valor baixo implica que non se están identificando eficazmente as cadeas de transmisión, que a expansión do virus está descontrolada. Algo está a fallar, xa que logo, cando non se sabe de onde veñen máis de seis de cada dez contagios.
No sistema de rastreo galego participan as catro Xefaturas Territoriais de Sanidade, os servizos de vixilancia epidemiolóxica, medicamento preventivo, a Brilat de Pontevedra (o reforzo de Defensa) e a Central de Seguimento de Contactos, un dispositivo que acaba de ser reforzado con 250 profesionais. Con todo, a día de hoxe, descoñécese o total de rastreadores activos que hai na comunidade: a Xunta, que se limita a apuntar que son un equipo «multidisciplinar» e «multinivel», evita dar unha cifra exacta. Atendendo aos testemuños dos afectados, non están a ser suficientes.
Di o Sergas na súa web habilitada para a pandemia do covid-19 que «todos os posibles casos» recibirán unha chamada telefónica desta central. A finalidade desta chamada, engade, é realizar unha enquisa epidemiolóxica e identificar as persoas coas que mantiveron contacto estreito. A estas persoas chamaráselles tamén por teléfono, «para identificalas de xeito preciso», coñecer a súa situación e iniciar, a partir dese momento, «un seguimento continuado». «Estas chamadas realizaranse desde un teléfono que comeza por 981 219 ***, polo que se vostede recibe unha chamada desde ese número, por favor contéstea -indícase no citado portal-. No caso de que teña unha chamada perdida desde ese número, por favor devolva esa chamada en horario de 9 a 22 horas. No caso de que reciba un SMS solicitándolle que se poña en contacto, chame ao número que se lle indica seguindo as instrucións do SMS».
«Debín chamar unhas 60 veces nun só día»
Hugo (31 anos) cre que se contaxiou durante unha cea de equipo na terraza cuberta de céntrico bar coruñés. Catro días despois, un dos seus compañeiros de cancha espertouse con síntomas e, horas máis tarde, empezou a atoparse mal el. Illouse enseguida, só saíu ao día seguinte para comprar unha proba de antígenos na farmacia e confirmar o que se temía, que era positivo.
O seu resultado foi rápido e claro. «Púxenme a chamar como un tolo ao número de información covid -relata-. Chamei, chamei e chamei, e ninguén me collía. Debín chamar unhas 60 veces. Cando por fin alguén me atendeu, díxenlle que dera positivo en antígenos e expliqueille os meus síntomas [febre, dor de cabeza e sensación de cansazo]. Tomou nota e díxome que xa me chamarían os rastreadores».
Tras dous días encerrado en casa, o xoves pola noite, desesperado, Hugo volve chamar ao teléfono de información, onde directamente lle facilitan o dos rastreadores. Porque se a montaña non vai a Mahoma, Mahoma terá que ir á montaña. De novo, chamou, chamou e chamou, e cando descolgaron dixéronlle que non sabían nada do seu caso, que non tiñan constancia do seu positivo; ao ser resultado dun test de autodiagnóstico, ninguén o notificou ao Sergas. Hoxe este problema está liquidado -a proba faise xa na propia farmacia e en caso de dar positivo o resultado rexístrase oficialmente desde alí-, pero entón o procedemento que se seguiu foi o seguinte: foi anotado manualmente como contacto estreito do seu amigo, que si constaba ao facerse proba de saliva, e o protocolo reiniciouse.
«Volven dicirme que agarde, que me chamará un médico para solicitarme unha PCR e ver se son positivo, a pesar de que xa lles dixo que o era», protesta. E os días seguen pasando. Hugo continúa agardando e volve chamar, unha e outra vez. Paralelamente, intenta contactar co seu centro de saúde. «Probei a pedir unha cita online co meu médico de cabeceira, pero o primeiro oco era dentro de dúas semanas -explica-. E o sábado [catro días despois do inicio dos síntomas e oito do contacto estreito] non podía máis e recorrín telefonicamente a urxencias». Durante todo este tempo, estivo teletrabajando con febre. Ao non conseguir falar con ningún médico, ninguén puido tramitarlle unha baixa.
Ao fin, conseguiu cita para unha PCR no autocovid. Dous días despois, non lle chegou a mensaxe de rigor co resultado. Unha vez máis, el mesmo tivo que pórse en contacto cos rastreadores para coñecer o seu diagnóstico. Foi entón cando lle confirmaron o que xa sabía, que era positivo.
A día de hoxe, Hugo non recibiu ningunha mensaxe informándolle de que está infectado. Sábeo porque insistiu, porque repetiu a xogada co seu centro de saúde (o que desde a Xunta desaconsellan para non sobrecargar o sistema) ata que conseguiu que lle asignasen a un médico para levar o seu caso. Non van facerlle ningunha PCR máis. Poderá saír á rúa sen un negativo. «A doutora díxome que o protocolo actual é permitir vida normal pasados dez días desde que empezan os síntomas, sempre que non haxa síntomas nos últimos tres». E os seus contactos? Que pasa cos que estivo antes de prudentemente encerrarse? «A día de hoxe non chamaron a ningún», confirma.
«Sen pedirme ningún dato, só me dixeron: "Coa incidencia que hai na túa cidade, encérrache"»
Tamén Carmen e Jaime, parella conviviente, sufriron estes días unha auténtica odisea e iso que eles xa pasaron o covid -ela mesmo segue con síntomas persistentes- e ambos recibiron a vacina (tal e como dita o protocolo, unha soa dose). En teoría, estarían listos de papeis, pero a quinta onda deixoulles ben claro que o pesadelo non rematou. Hai dúas semanas, Jaime pasou o día en casa duns amigos. Estiveron todo o tempo ao aire libre, asegura, pero días máis tarde, infórmanlle de que deran positivo. Tiñan síntomas.
Jaime decidiu entón chamar ao teléfono de información covid para saber que debía facer. «Non me colleron ata a sexta vez e, sen sequera consultar o meu historial, porque non me pediron o nome nin o DNI, só me preguntaron que desde onde chamaba -lembra-. Ao dicir que desde A Coruña, dixéronme tallantemente: “Coa incidencia tan alta que hai na cidade, encérrache”». Replicou que estaba vacinado, que ademais pasara a enfermidade, e entón instáronlle a que chamase a atención primaria.
Cando Jaime e Carmen conseguiron que alguén lles fixese caso aquí, dixéronlles que tiñan que facerse unha PCR por precaución. «Explicáronme que se daba negativo podía facer vida normal, e que se era positivo facíanlle unha proba tamén a Carmen, que mentres tanto podiamos saír, pero que non nos xuntásemos con moita xente». Pautas vagas, confusas.
Como Hugo, tampouco Jaime soubo máis do Sergas unha vez feita a proba indicada e tres días máis tarde soou o seu teléfono para comunicarlle que debía pasase polo autocovid. «Como vou facerme unha segunda se aínda non sei o resultado da primeira? Un absurdo todo -critica-. Volveron dicirme que chamase a atención primaria e aí, xa si, comunicáronme que no primeiro test había dado negativo e que era ‘decisión miña' repetirme a PC». «Todo é un caos -apunta Carmen-. Non nos informaron ben, tardan moitísimo en coller o teléfono, mantéñenche horas á espera… e nin sequera saben que dicirche».
«Se a Xunta necesita máis, temos ata 500 militares con formación para rastrexar»
O 28 de setembro, ante a ameaza da que acabou sendo a segunda onda da pandemia, a base pontevedresa da Brilat converteuse nun centro de rastreo. En ningún momento desde entón deixou de selo: o dispositivo nunca se desmantelou, pero si fluctuaron os efectivos que se dedican a localizar, informar e facer seguimento dos contactos estreitos dos positivos. Ata hai dúas semanas, eran tres os pelotóns dedicados a estes labores, pero entón irrompeu a quinta onda. Hoxe son seis, é dicir, 60 militares que cada mañá reciben desde a Xunta unha lista de nomes cos seus correspondentes teléfonos aos que se dedican a dar as indicacións precisas e particulares para cumprir os protocolos sanitarios. Explican que eles non contactan co positivo, diso encárgase o Sergas, responsable de facer esa primeira chamada na que o infectado facilita a lista dos seus contactos estreitos. O que se fai desde estas instalacións do Exército é dar con estes familiares, amigos e coñecidos, e guiarlles no que teñen que facer para descartar que eles, tamén, estean contaxiados.
«A medida que a Xunta nos vai solicitando máis persoal, imos destinándoo a estas tarefas -detalla Roberto Domínguez, xefe de comunicación da brigada-. Evidentemente agora os contactos son moitos máis que hai uns meses, o mes pasado faciamos entre 2.500 e 3.000 chamadas ao día; actualmente estamos a realizar ao redor das 5.000». Se o rastreo en Galicia non está a ser fino, non é por falta de persoal. «Se a Xunta necesita máis, temos ata 500 militares coa formación suficiente para facer o seguimento. Temos capacidade suficiente», asegura o tenente coronel.
«Hai persoas que non dan ningún contacto estreito e iso, como mínimo, é bastante curioso»
Todas as mañás, o Sergas fai chegar á Brilat unha lista de contactos a través do servizo de rastreadores civís e dunha aplicación informática, que lanza as chamadas. É, xa que logo, este programa o que lles marca o ritmo. Insisten desde aquí en ofundamental de que o contacto ao que se chama dea toda a información. «Se non é sincero, a calidade do noso traballo baixa, porque non temos todos os datos necesarios para pechar o círculo. Hai persoas que non dan ningún contacto estreito e iso, como mínimo, é bastante curioso», comenta Domínguez, entre perplexo e escéptico. A colaboración, insiste, é crucial. «Nós non temos ningunha ferramenta que nos permita saber se o que está alén do teléfono está dicindo a verdade», anota. Se non, razoa, é «complicado» chegar ata o último elo contaxiado, e xa que logo potencial contagiador.
Leste mesmo mércores, o conselleiro de Sanidade, Julio García Comesaña, facía un chamamento aos galegos nesta mesma liña: «Se non diagnosticamos, non podemos deter o avance da pandemia. Moitas persoas non sinalan a todos os seus contactos para salvalos dunha posible corentena, pero non os salvan de nada. Ao contrario, corren un risco: de contaxiarse e de contaxiar a outros», lamentaba.
Explica o portavoz da Brilat que mentres dura todo o período de illamento chaman de forma diaria ao contacto: pregúntanlle como se atopa e se manifestou síntomas, e infórmanlle sobre se ten que facerse ou non PCR. De ser así, comunícanlle cando e onde. «Non sempre hai que facela -precisa-. Hai un protocolo marcado polo Sergas e se ese paciente non manifesta síntomas é bastante probable que non se lle faga». Porque os protocolos van cambiando. «Hai contactos que se queixan de que ninguén os chama. Se non presenta síntomas, pode ser que non reciba a chamada de ningún rastreador».
É esta a única razón deste perigoso decalaje, de que pasen os días e xente que podería estar contaxiada, porque estivo preto doutro que deu positivo, non reciba unha chamada? Os rastreadores militares non saben canto tempo pasa entre que o infectado dá a lista de contactos ao Sergas e estes nomes sáltanlles na súa aplicación informática. Pode ser un día, ou poden ser catro ou cinco, admiten. Non teñen esta información, é unha fase do seguimento allea ao seu proceso de rastreo. Depende de canto tarde a Xunta en envorcar os datos no programa e no que consideran desde o Sergas un contacto estreito. «Poida que ti creas que o es e que eles non o consideran así», resolve Domínguez.
