Por que faltan vacinas na UE? A culpa é da deslocalización das plantas

Raúl Romar García
r. romar REDACCIÓN

SOCIEDADE

Óscar Vázquez

Os 56 centros europeos de envasado e fabricación de antígenos son insuficientes para atender a demanda

29 abr 2021 . Actualizado ás 09:39 h.

A produción industrial dunha vacina non se improvisa. A frase resulta obvia, pero algo tan simple é o que explica o actual desabastecemento de vacinas en Europa. Que se os envíos de AstraZeneca non chegan, que se o fan á metade do prometido, que se levo a compaña aos tribunais, que tampouco aparecen as remesas anunciadas de Janssen... As autoridades comunitarias viven nun continuo sobresalto ante calquera cambio que poida facer variar o seu xa lento ritmo de vacinación, mentres observan como en Israel, Estados Unidos ou Reino Unido as súas campañas avanzan a bo ritmo.

Esta é a situación actual que oculta unha teimuda realidade que oculta que en todo o vello continente só existen 56 plantas con capacidade de realizar o envasado e a fabricación de antígenos das vacinas, incluídas as do Reino Unido e Suíza, que están fóra da UE, e que, delas, só hai 4 en España e unicamente unha, a de Biofabri no Porriño, con capacidade de producir o antígeno. Ou, o que é o mesmo, as instalacións europeas carecen da capacidade suficiente para atender a demanda, en boa parte porque desprazaron estes centros de produción a outros países con custos máis baratos.

«O desenvolvemento industrial dunha vacina para humanos é un proceso moi complexo que require dunha infraestrutura sofisticada e moi custosa e dun persoal altamente cualificado. E se non telo, non se improvisa. E esta é a consecuencia do desabastecemento que estamos a vivir. Somos vítimas da globalización que fixo que en Europa se deslocalice a produción de vacinas», resume Esteban Rodríguez, CEO e director técnico de Biofabri, un dos participantes na xornada de sensibilización As vacinas salvan vidas.

Ante esta carestía de dose, non só en España, senón tamén no resto do mundo, non son poucos os que reclamaron a liberación das patentes. É esta a solución? «Si se podería facer, pero esa non é a solución, porque para desenvolvela requírese dunha infraestrutura sofisticada e moi custosa e dun persoal altamente cualificado», subliña Rodríguez. A cuestión non é só a fórmula, senón na forma en que se desenvolve para cumprir cos esixentes niveis de calidade que se esixen, o que non se improvisa.

Non é a receita da tortilla

«A receita dunha vacina non é a da tortilla de patacas. A patente é só un ingrediente máis, porque logo hai que pasar por un control de calidade para producila en garantías», corrobora Federico Martinón, xefe do servizo de Pediatría do CHUS de Santiago e asesor de vacinas da OMS.

Trátase dun proceso dunha «enorme complexidade» no que insistiu a vicepresidenta de Transferencia do Coñecemento do CSIC Ana Castro, quen resaltou que se o mundo logrou unha vacina en tempo marca e «sen saltarse ningún paso nin control» foi porque existía unha investigación básica previa de anos. A mesma que deberá ser sostida e apoiada se queremos estar preparados para unha nova pandemia, que nalgún momento chegará.

Ante o escenario actual, Carlos Martín, catedrático de Microbioloxía da Universidade de Zaragoza, avogou por estender a inmunización rapidamente aos países en desenvolvemento. «Se non vacinamos a toda a poboación mundial non controlaremos a enfermidade e vaise a dar cancha a variantes que nos poden pór en problemas». Polo si ou polo non, lembrou o evidente: «as enfermidades infecciosas non teñen fronteiras, polo que é importante que vacinemos a todas cunha visión global».

Fan falta, xa que logo, 14.000 millóns de doses para todo o planeta, lembrou Esteban Rodríguez. E non convén atrasalas, porque poderían xurdir auténticas cepas do virus, máis perigosas que as variantes actuais, o que adoita ocorrer cando se dan explosións de contagios nun número elevado de persoas.

«Isto non se acaba ata que se vacine a última persoa que ten que recibila no mundo», subliñou Martinón, que rebaixou a agresividade das variantes que ata agora se describiron, polo que pediu tanto a políticos, como mesmo a outros científicos ou á mesma OMS, que sexan máis prudentes coas mensaxes que divulgan ao público. «Coas novas variantes non podemos facer como no conto de Pedro e o lobo», dixo. Pero tamén lanzou unha advertencia: «Se unha destas variantes acumula un número suficiente de mutacións si podería facer o virus máis transmisible, máis grave e con capacidade de eludir a resposta inmune». Para evitar este risco hai que frear as infeccións.

Promesas baleiras: «Na última proposta de financiamento de proxectos do ministerio non aparece a palabra vacúa»

Haberá espazo para unha vacina española? Todos os participantes na xornada coincidiron en que si. De feito, Carlos Martín resaltou que algún dos prototipos ofrece vantaxes respecto doutros, coa súa inmunidade duradeira e a posibilidade de ser administrada por vía nasa. «Claro que hai espazo para máis vacúas», destacou Ana Castro. «O importante é conseguir unha que estea á altura, e creo que o conseguiremos», sinalou Esteban Rodríguez, quen avanzou que cun dos candidatos do CSIC, que se producirá en Biofabri, «imos pasar a realizar o ensaio clínico en fase I en moi breve prazo».

Pero para que ante novas pandemias o país poida ofrecer respostas máis rápidas, tanto no desenvolvemento como na produción das vacinas, a clave volve ser unha aposta decidida e sostida pola investigación básica. Xusto onde empeza todo. E non se trata só de promesas, senón de concretalas en proxectos, algo que non parece ter ocorrido na última convocatoria de axudas do Goberno, algo que denunciaron tanto Carlos Martín como Federico Martinón.

«Estamos todos convencidos do importante que son as vacinas —explicou Martín—, pero na última proposta de financiamento de proxectos do ministerio non aparece a palabra vacúa. E se querémolas facer o traballo empeza anos antes, e ten que ser apoiado».

Martinón utilizou de ironía para denunciar a situación. «Únome aos saloucos de Carlos —apunta— porque vexo as convocatorias que acaban de saír e digo: ‘¡Divos meu!', non aparece a palabra vacúa e non aparece a palabra infección. É algo que non ten ningún sentido».