Repuntan os trastornos de alimentación e o absentismo escolar
05 abr 2021 . Actualizado ás 05:00 h.«Foi sobre todo a partir do verán cando se notou un incremento da demanda de atención a todos os niveis. Mesmo casos graves. A infección afecta pouco aos mozos, pero si á súa saúde mental». Constátao Cristina Casal, unha psiquiatra con ampla experiencia na atención a nenos e novos e que, como o resto dos seus colegas, viu como a súa axenda se multiplicou nos últimos meses.
Os especialistas distinguen o impacto entre os nenos e os adolescentes. Ambos os grupos están a sufrir, pero o segundo dun xeito máis acusado. A grandes liñas, os profesionais consideran que as consultas aumentaron nos últimos meses ao redor dun 20 %, aínda que a porcentaxe é variable. As consultas cobren un abano amplo: desde crise de inquedanza , angustia, depresión, máis medos nos máis pequenos ata o repunte de dous fenómenos xa coñecidos: os trastornos da alimentación e o absentismo escolar.
Os nenos, normalmente con maior capacidade de adaptación, absorberon a incerteza dos seus maiores: «Os nenos queren previsibilidad -explica o psicólogo Ricardo Fandiño-, queren saber o que vai pasar. Iso dálles tranquilidade». Pero a previsibilidad está sendo un ben escaso durante esta pandemia e os nenos hano notado. Fandiño lembra tamén como os problemas do núcleo familiar repercuten nos máis pequenos: «Adoitamos pensar na familia como un factor de refuxio, pero tamén pode ser un factor de risco». E nese sentido, as malas condicións económicas que agravou a pandemia e a conflitividade que iso xera, trasladáronse tamén aos máis pequenos. A consecuencia? Irritabilidade e medo en moitos casos.
Con respecto aos adolescentes, os problemas foron maiores, coinciden os expertos: «Para eles, a pandemia foi un pequeno desastre», confirma Ricardo Fandiño. Este profesional preside a Asociación para a saúde emocional na infancia e adolescencia, que puxo en marcha un teléfono de axuda para menores e coidadores: «Ultimamente é reiterado o caso de familias que chaman porque os seus fillos non queren ir ao instituto e non saben que facer». As restricións que colmaron a paciencia de moitos, para outros foron unha bendición, especialmente para os mozos con problemas de adaptación ou para aqueles que sufrían acoso nalgunha medida e a quen o peche dos centros escolares viño a solucionar dunha plumada o seu problema. Nestes casos, a volta ao colexio supuxo pouco menos que a reedición dun pesadelo que intentan evitar como poden: «Para eles foi unha oportunidade para evitar esa situación, pero ao mesmo tempo, unha perda da oportunidade de superalo», reflexiona Fandiño.
«Para moitos, volver ás esixencias académicas non foi doado. Nalgúns casos, con perfís máis perfeccionistas, sobre todo en segundo de Bacharelato, os estudos hanlles xerado un estrés. E aí é onde estamos a ver trastornos de alimentación graves con restricións na comida ou un exceso de exercicio», explica a psiquiatra Cristina Casal. Sen dúbida, o cambio que supuxo o confinamento tivo unha importancia notable: «Aos adolescentes halles afectado moito o deixar de facer exercicio, o parón nas competicións escolares. Engordaron e moitos intentaron baixar de peso ao seu xeito».
En calquera caso, o reinicio das clases e a recuperación dunha certa normalidade académica, foi moi beneficioso: «Foi fundamental -valora a doutora Casal-. E non só para a súa aprendizaxe. No colexio, onde socializan, tamén puideron liberar o seu estrés e a súa inquedanza».
Tamén insisten os especialistas en que os problemas máis graves e máis difíciles de reconducir apareceron en mozos xa predispostos e para quen a situación derivada da pandemia foi o catalizador dunha patologia incipiente.
«Cos nenos temos que recuperar o que ten que ver coa palabra»
Hai algunha estratexia para mitigar os efectos psicolóxicos do covid entre os máis pequenos? Vai ser a pandemia o estigma que vai definir no futuro a esta xeración? Á primeira pregunta responde o psicólogo Ricardo Fandiño: «Cos nenos é moi importante recuperar todo o que ten que ver coa palabra. Debemos darlles previsibilidad, porque iso lles dá tamén tranquilidade. E logo ver en que medida podemos axudarlles a pensar por que están preocupados e que podemos falar sobre iso. A conversación familiar é fundamental».
Sobre o futuro pronúnciase a psiquiatra Cristina Casal: «Está claro que o impacto vai ser para todos, tamén para eles. Algúns van ter problemas de estrés postraumático porque hai que pensar que moitos perderon familiares. A súa propia forma de socializar e a crise que se nos vén, afectaralles. Quizais fágalles máis fortes».
Peor que os seus pais
Fandiño sinala tamén cara a un mantra que se escoita moito nos últimos tempos: «Dicímoslles que van ser a primeira xeración que vai vivir peor que os seus pais. Non lles dicimos que a súa vida vai ser diferente, dicímoslle que vai ser peor». É unha mirada complicada cara ao futuro, agravada polas perspectivas económicas que traza a pandemia e que leva aos mozos a un estado de maior incerteza. «Non hai que esquecer de onde viñamos» expón o psicólgo Ricardo Fandiño: «En España, un de cada tres menores de 16 anos está en risco de pobreza». E iso era antes da pandemia. O especialista lembra que, normalmente, menor estabilidade económica é sinónimo de peor saúde mental. E a pandemia non fixo máis que empeorar esas condicións económicas,
Con todo, os especialistas apostan por ofrecer perspectivas positivas aos máis novos: «Isto tennos que servir para mellorar. Non todo o que trouxo a pandemia é malo», conclúe a doutora Cristina Casal.