Federico Martinón: «Os riscos que asumimos ao tomar unha aspirina son cen mil veces superiores ao peor efecto secundario dunha vacina»

Uxía Rodríguez Diez
UXÍA RODRÍGUEZ LA VOZ

SOCIEDADE

UXÍA RODRÍGUEZ

O membro de o Comité Asesor de Vacinas da OMS recomendaría facer test rápidos a toda a poboación e advirte do perigo do Nadal: «Non hai ningún número ou pauta que poida controlar isto, excepto pasar as festas só con convivientes»

03 dic 2020 . Actualizado ás 17:29 h.

Federico Martinón, investigador, xefe de servizo de pediatría do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago e membro do Comité Asesor de Vacinas da Organización Mundial da Saúde, fala desde o Instituto de Investigación de Santiago (IDIS) da importancia de explicar a toda a poboación os beneficios e os riscos de pórse a futura vacina contra o covid-19. Ademais, o pediatra analiza o papel dos nenos na pandemia e os riscos que traerá consigo a celebración destas festas do Nadal.

- Vacinará vostede aos seus fillos en canto haxa vacúa e correspóndalles polo seu grupo de idade?

Sin duda, por suposto que si. É máis, algúns dos ensaios que fan falta para que as vacinas se poidan utilizar en nenos farémolos aquí en Santiago de Compostela, nesta mesma unidade de ensaios clínicos. Hai que agardar a que estean aprobadas porque o que se planificou desde a OMS é primeiro probalas neses grupos prioritarios e despois empezarase cos ensaios en adolescentes e despois en nenos. Nestes últimos non arrincará, tampouco en embarazadas, ata que se rematou todo o desenvolvemento clínico e teñamos datos de seguridade e de eficacia vacunal nos adultos. Eu creo que os primeiros ensaios dese tipo comezarán na primavera do ano que vén. 

- É normal que a xente teña medo?

Por suposto e non me estraña. A infodemia e a infoxicación que estamos a sufrir é un problema importante no devir de toda a pandemia. Estamos retransmitindo o desenvolvemento das vacinas en directo e non necesariamente a xente ten que estar preparada para entender cada un deses pasos. Todo o que está a pasar no desenvolvemento das vacinas é normal, pero a xente pode malinterpretarlo e asustarse.

- Que cre que, en resumo, deberiamos saber todos os cidadáns agora mesma sobre a situación actual das vacinas contra o covid-19?

O que debe saber todo o mundo en relación a esta ou calquera outra vacúa é que ningunha vai utilizarse nunha persoa fóra da investigación se non cumpre todos os requisitos científico-técnicos que marcan as axencias reguladoras. Non o marcan os políticos, non o marcan os laboratorios, non o marcan nin sequera os investigadores. Hai uns requisitos que xa existían antes da covid e que se esixen a todas as vacinas e, se non se cumpren, non van ter o permiso para que se poidan utilizar en toda a poboación. Ademais, eses requisitos son os máis estritos que se esixen para ningunha medicación.

- Pfizer e Moderna xa pediron a autorización. O Goberno anunciou que ten previsto comezar co plan de vacinación en xaneiro.

Teño que dicir que me dá igual o que diga o Goberno e calquera porque van ser as axencias as que digan primeiro se hai vacina ou non. Isto é ciencia. Aínda que todo pinta ben, serán as axencias reguladoras as que o digan.

- Vacinas en tempo marca. Como é posible que en menos dun ano vaiamos ter unha vacina cando este proceso, normalmente, tarda anos ou décadas en lograrse?

Hai un factor primordial, a coordinación de todos os axentes necesarios para que unha vacina se produza. Hai o interese global de todo o mundo. Xente que non corría está a correr agora, hai moitos aspectos burocráticos que pasaron de meses a horas. Tamén está o investimento. O custo do desenvolvemento dunha vacina está entre o medio billón e o billón e medio de euros e iso é o que se puxo sobre a mesa de moitos dos candidatos vacunales. Hai moitas cousas que diferenciaron o desenvolvemento destas vacinas contra a covid. Ninguén dá as invitacións da voda se aínda non ten parella, pois é o que está a pasar. Aquí estanse simultaneando pasos, ao mesmo tempo que Pfizer ou Moderna estaban nas primeiras fases, xa estaban fabricando a vacina, aínda a risco de que ao final tivesen que tiralo todo ao lixo. Agardemos que iso non ocorra, pero aínda a día de hoxe non o saben. Iso o que vai permitir é que, o mesmo día que teñan a aprobación, teñan xa millóns de doses listas. 

- Cre que podía chegar a pasar, que algunha farmacéutica teña que tirar millóns de doses dunha vacina?

Agardemos que non, pero é unha posibilidade. Se non, xa saberiamos seguro que todas as vacinas funcionan. De momento, eses dous candidatos presentaron uns resultados que pintan ben. Unhas eficacias excelentes por amais do 90 %. Cando desde a OMS se estableceu un 50 % para aceptar a vacina como boa. 

«O único que superou ao número de casos nesta pandemia, é o numero de expertos en SARS-CoV-2, todo o mundo o sabe todo do virus»

- Se todo vai sobre o previsto,dentro de tan só un mes, os primeiros españois recibirán a primeira dose da vacina. Cal cre que son os maiores retos nese plan de vacinación?

Dentro dos retos, independentemente dos grupos que xa estableceu a OMS, ningunha medida de saúde pública triunfa se non vai acompañada dun plan claro de comunicación e educación. O único que superou ao número de casos nesta pandemia, é o numero de expertos en SARS-CoV-2, todo o mundo o sabe todo do virus. As vacinas só funcionan se se utilizan. Vivimos nun país no que a maioría da xente acepta a vacinación, temos un moi bo terreo para empezar, agora ben, a xente merécese unha boa explicación.

- Que beneficios e que riscos asume unha persoa que se poña a vacina?

Aínda non o sabemos porque aínda non temos ningunha vacina, pero non agardo ningún risco diferente ao de calquera das vacinas que xa temos. Máis aló das molestias locais no punto de inxección ou síntomas xerais como febrícula ou malestar. En xeral, calquera vacina aprobada non ten problemas de seguridade importantes. Iso non quere dicir que teñan risco cero porque non hai ningún procedemento en medicamento que teña risco cero. Pero, insisto, o risco que unha vacina ten para a poboación xeral é practicamente nulo en comparación con calquera acción do noso día a día ou de calquera outro fármaco. Os riscos que asumimos ao tomar unha aspirina ou un paracetamol son mil veces ou cen mil veces superiores ao peor efecto secundario dunha vacina, pero simplemente non o analizamos tan detalladamente. Unha aspirina nun de cada mil casos vai provocar unha hemorraxia gastrointestinal e nunha vacina pasará nun de cada millón.

- E que pasa coa eficacia?

Ten un dobre posible beneficio, primeiro está a protección do individuo fronte á infección. Logo está o protexer aos demais, axudar desde o punto de vista colectivo para cortar a transmisión da infección. Hai vacinas que protexen só da enfermidade, como a da gripe. Non evita que teñas gripe, pero si que morras como consecuencia dela. E hai vacúas, como a da varicela, que impiden que teñas esa infección e, xa que logo, deixas de transmitir. Iso só o saberemos cando se empecen a pór a gran escala.

- Debería ser obrigatoria a vacinación?

 É un debate que existe desde sempre. No noso país non é obrigatoria, pero a propia lei contempla que en situacións de urxencia de saúde pública como é esta podería selo. É dicir, legalmente as autoridades poderían dicir desde mañá mesmo que é obrigatoria. Persoalmente, creo que a obrigatoriedade non axudaría porque pode xeral o efecto inverso. A poboación podería pensar que se esconde algo. Agora, se a cousa se desmadra, a xente non se vacúa, poderíase expor, pero sería a última opción.

 - Fálase moito da vacina que chegará primeiro, pero o caso é que no 2021 non teremos unha soa vacina contra o covid ao noso alcance. Moita xente pregúntase se chegará un momento no que se poida elixir a vacina.

Eu, Federico Martinón, poreime a primeira vacina que teña accesible e que poida pórme. Despois, cando haxa varias, isto permitiranos abastecer ao mercado global e tamén iremos vendo se algunha vacina ten beneficios concretos nalgún grupo de idade, por exemplo.

 - Cando conseguiremos esa ansiada inmunidade de grupo?

Esa pregunta é imposible de contestar. Hai demasiadas variables. O único claro é que a maior cobertura vacunal, maiores probabilidades de que chegue ese impacto desexado de interromper a transmisión na comunidade. Pero hai que ter claro que para que iso chegue, deberemos seguir con outras medidas ao mesmo tempo: a máscara, a distancia e a utilización de test rápidos. A iso hai que engadir o comportamento do virus. A medida que adquiramos esa inmunidade, o virus pasará, probablemente, a ser máis estacional e enfocarse só nos nenos como outros coronavirus. Recuperar a normalidade, chegará, pero non vai ser inmediato. 

 «Os nenos por baixo dos 10-12 anos teñen un menor papel na cadea de transmisión»

 - O papel dos nenos na pandemia e na cadea de contaxio segue sendo un dos temas fundamentais. Que sabemos por agora dese papel dos nenos?

É un tema moi interesante porque eu creo que a clave deste virus está nos nenos e estámolo investigando en Santiago desde o día uno da pandemia. O que está claro é que o neno ten un papel diferente que noutras infeccións e, sen dúbida, un papel diferente ao do adulto. É evidente que a enfermidade é menos grave que noutras idades da vida. Xa levamos dúas ondas e vemos que os nenos non adoitan ter enfermidade clínica e cando a teñen é leve e transitoria. En canto á infección, agora mesmo creo que se infectan exactamente igual, pero deféndense mellor. Despois está a transmisión, ao principio pensouse que os nenos eran os grandes transmisores e por iso pecháronse colexios e escolas infantís, pero agora vemos que os nenos transmiten peor que os adultos. Non quere dicir que non poidan contaxiar, pero normalmente é ao revés.  

- A Xunta propón que os nenos non conten como os adultos nestas festas do Nadal. Veo lóxico?

Paréceme que os nenos por baixo de os 10-12 anos teñen un menor papel na cadea de transmisión. Agora ben, non hai números máxicos. Se nos restrinximos a números é máis importante contar as distintas unidades de convivencia, que o número total de persoas porque hai que ter en conta a dispersión posterior. Persoalmente creo que máis importante que pasar o Nadal xuntos, é que todos poidamos REVISAR pasalas aínda que sexa separados. As vacinas están ao virar a esquina, así que merece a pena facer ese esforzo adicional. Volveremos ter un repunte de casos se a xente non cumpre as normas, se nos desatamos no contexto destas festas.

«Eu faría test rápidos a toda a poboación e faríaos de forma sistemática»

- Se lle pedise que nos dese as recomendacións que cre que deberiamos seguir estas festas Cales serían?

Se estivese na miña man e tivese recursos, eu faría test rápidos a toda a poboación e faríaos de forma sistemática, varias veces seguidas para cortar a transmisión da infección. Os test rápidos antigénicos detectan ás persoas que infectan. Deica pouco terémolos, do mesmo xeito que os test de embarazo, e poderémolos aplicar en casa antes de saír. Iso é un futuro a medio prazo. Necesitamos probas que nos permitan tomar decisións de xeito máis rápido. Iso debe ir acompañado dun compromiso individual, se na primeira onda o comportamento foi exemplar, nesta segunda onda vemos a relaxación das persoas que creen que poden bater ao coronavirus e facelo mellor do que se nos di.

- Ademais dos test, algunha outra recomendación concreta?

Non hai ningún número ou pauta que poida controlar isto, agás que este Nadal cada un as pase coa súa unidade familiar. Todo o demais vai supor adquirir riscos e tamén debe supor asumir consecuencias. O que hai que ter claro é que sen vacinas, estamos igual que fai seis meses. Se eu digo que habería que limitar as reunións a só convivientes, iso sería unha medida impopular que se vería moi negativamente. E, amais , aínda que se fixese, daquela a xente buscaría por todos os medios saltarse esa norma. Hai que informar e educar. Nin seis nin sete persoas, nin dous nin tres unidades de convivientes. É asumir unha serie de riscos. En todo caso, deberiamos seguir estritamente as condicións finais das autoridades.