Por que hai mozos sans que acaban na uci por covid? A clave está no interferón
SOCIEDADE
Ata o 15 % das formas máis graves da enfermidade asócianse con problemas xenéticos e inmunológicos que provocan un mal funcionamento da nosa primeira defensa contra o virus. O 12,5 % teñen anticorpos que boicotean o seu propio sistema inmunitario
26 sep 2020 . Actualizado ás 12:49 h.O covid-19 cursa na maioría dos casos como unha enfermidade leve, pero ninguén está a salvo de ser ingresado na uci con graves complicacións. Nin sequera os mozos sans e deportistas. Por que isto ocorre aínda segue sendo en boa parte un misterio, pero a ciencia empezou a ofrecer as primeiras respostas. Acábao de facer da man da xenética e da inmunología. E en ambos os casos a causa asociada a unha maior gravidade da infección por SARS-CoV-2 é a mesma: o interferón. Ou, mellor devandito, débese a un déficit no funcionamento destas proteínas producidas polas células inmunitarias e que constitúen a primeira liña de defensa do organismo fronte aos virus. Se esta muralla natural falla, o coronavirus campa ás súas anchas.
O mal funcionamento da vía do interferón é o responsable de polo menos o 3.5 % dos casos graves da enfermidade en persoas novas, de menos de 50 anos, e sen ningunha patoloxía previa de base. É a conclusión á que chegaron dous estudos publicados na revista científica Science froito da colaboración internacional impulsada polo consorcio Covid Human Effort, no que participan 500 hospitais e laboratorios de todo o mundo. En total analizouse a secuencia xenética de 1.200 pacientes, dos que polo menos 300 realizáronse en España nun esforzo liderado polo Instituto de Investigacións Biomédicas de Bellvitge e do Centro Nacional de Análise Xenómica (CNAG), que se encargou da análise do xenoma dos pacientes, aínda que tamén participaron especialistas do Instituto de Investigación Vall D'Hebron e hospitais de toda España que achegaron as mostras.
O consorcio internacional atopou nos xenomas dos pacientes graves analizados unha alta frecuencia de mutacións xenéticas en oito xenes importantes na resposta inmune contra os virus, a ben coñecida vía do interferón, mentres que un grupo similar de pacientes asintomáticos ou leves non tiñan estas mutacións. Estas variacións xenéticas o que provocan é o bloqueo da resposta do interferón contra o virus.
Este traballo, supón de feito, a primeira gran proba de como a susceptibilidade xenética dun individuo inflúe na gravidade do covid-19. «Estas mutacións non foron producidas polo virus, senón que xa estaban no xenoma destes individuos, que non tiñan ningún problema ata que foron infectados. Eran mozos sans como unha rosa que acabaron na UCI», explica Aurora Pujol, xenetista e investigadora Icrea no Instituto de Investigacións Biomédicas de Bellvitge, que participou no traballo.
É máis, os investigadores expuxeron a hipótese de que o bloqueo dos interferones en pacientes que teñan a susceptibilidade xenética só ocorre coa infección por SARS-CoV-2. Non sucede igual, ou polo menos non se observou, nin con outros coronavirus nin con outros virus como o da gripe.
O segundo estudo, publicado tamén en Science, que incide no papel do mal funcionamento dos interferones asociado aos casos máis graves da enfermidade, vén da man da inmunología. Neste traballo, con participación tamén do Instituto de Investigación da Sida IrisCaixa, atopouse que un 12% dos pacientes masculinos que desenvolven unha forma severa de covid-19 estarían a xerar anticorpos contra o seu propio interferón. Este fenómeno reduciría a actividade das citoquinas producidas para combater o virus, o que causaría un efecto similar ao das mutacións en mozas.
«Neste caso o que vemos son a uns pacientes cuxos anticorpos, en lugar de atacar o virus, bloquean os seus propios interferones. E estes pacientes tamén tiñan antes este tipo de anticorpos, non se desenvolveron pola infección, e aínda non sabemos por que», explica Aurora Pujol.
Á vista das conclusións coincidentes de ambos os estudos, que conflúen na mesma clave aínda que chegan por diferentes camiños, a xenetista lanza unha advertencia: «Ninguén está a salvo de acabar na uci. Podes ser un deportista, novo e san e acabar na uci sen ter ningún problema anterior».
O maior coñecemento dos mecanismos que desencadean unha maior gravidade da enfermidade tamén terá implicacións clínicas. Primeiro podería identificarse aos pacientes que presentan susceptibilidade inmunológica e xenética a un peor funcionamento da vía do interferón, tanto mediante un estudo de autoanticuerpos como mediante unha análise xenética que examine as mutacións en xenes seleccionados. Logo, se se comproba unha deficiencia nesta primeira vía de defensa antiviral, poderíase administrar a os enfermos interferón, un fármaco que se utiliza habitualmente en tratamentos para a hepatite C ou o cancro.
«A idea -apunta Aurora Pujol- é que a curto ou medio prazo poidamos REVISAR iniciar ensaios clínicos en pacientes con defectos na produción de interferón, xa sexan por causa genètica ou por causa dos seus propios anticorpos, para comprobar o posible beneficio de a administración de interferones precozmente nestes casos».
A investigadora tamén está convencida de que en pouco tempo se obterán máis datos xenéticos asociados a unha maior ou menor susceptibilidade a sufrir as formas graves da enfermidade, o que subliña a importancia de aplicar criterios de medicamento do século XXI, criterios de medicamento personalizado. «Isto -asegura- é só o principio. E leste é unha mensaxe importante, a comunidade científica sempre colabora, pero agora co covid moito máis. O reto do covid empurrounos a colaborar aínda máis e mellor, porque é unha situación de urxencia social e sanitaria que mobilizou recursos Internacionais para a investigación, e canto máis datos ponse en común, máis rapidamente podemos chegar a conclusións sólidas. Isto é especialmente certo nos estudos de medicamento genòmica. Os nosos pacientes recolleitos en hospitais de toda España participan tamén no gran proxecto que se lidera desde Galicia por Anxo Carracedo, que estuda a susceptibilidade xenética en máis de 10.000 pacientes. Agardamos resultados moi pronto».
A obesidade mórbida pode multiplicar por 14 a gravidade da enfermidade
O risco de experimentar complicacións graves de covid-19 multiplícase por 14 en persoas con obesidade mórbida menores de 50 anos, segundo indica un estudo do Ciber de Epidemioloxía e Saúde Pública (Ciberesp).
No traballo, que se publicou en Obesity , analizouse a poboación navarra de entre 25 e 79 anos. Os investigadores tiveron pensado se o feito de ter obesidade mórbida incrementaba o risco de experimentar covid-19 grave, e en tal caso, se variaba en función da idade, xénero ou presenza doutras patoloxías. Para iso, compararon o risco de ser hospitalizado por este coronavirus, así como para experimentar complicacións graves da enfermidade, tal como o feito de ter que ser atendido en uci ou mesmo morrer, das persoas con obesidade mórbida con respecto ás demais. Observouse que as primeiras tiñan o dobre de risco de ter que ser hospitalizadas e tamén se multiplicaba por dúas o risco de sufrir complicacións graves.
Entre todas as persoas con obesidade mórbida, viuse que aqueles que eran menores de 50 anos tiñan un risco notablemente superior en comparación a outras da súa mesma idade sen exceso de quilos: cinco veces máis de probabilidades de ser hospitalizados por covid-19 e mesmo 14 veces máis de experimentar complicacións graves da enfermidade.
Este maior risco incumbía tanto a homes como a mulleres, independentemente de se tiñan ou non outras patoloxías.
