Ponte de Vallecas: a zona cero da zona cero

Álvaro Soto MADRID / COLPISA

SOCIEDADE

Víctor Lerena

Con taxas de contaxio ata 80 veces superior ás que aconsella a OMS para reabrir as escolas, este barrio humilde de Madrid fai autocrítica pero protesta contra o abandono e os estigmas

19 sep 2020 . Actualizado ás 19:53 h.

 Se Ponte de Vallecas se convertese nunha cidade, sería a décimo novena máis poboada de España, por diante de capitais de comunidade autónoma como Oviedo, Pamplona, Santander ou Logroño e de cidades da importancia de Granada, San Sebastián ou Burgos. Pero Ponte de Vallecas non é unha cidade, é un barrio de Madrid, con 240.000 habitantes que comparten só 15 quilómetros cadrados (Oviedo, por exemplo, ten 186) e que desde mañá sufrirán un confinamento selectivo. Igual que outras 36 zonas da Comunidade de Madrid, os seus habitantes só poderán saír, fundamentalmente, para traballar ou para estudar dun perímetro fixado polo Goberno rexional.

A Porta do Sol, onde o venres pola noite se manifestaron contra as restricións parte dos veciños de Ponte de Vallecas, está a menos dun cuarto de hora en metro, pero a Avenida da Albufera e a M-30 marcan a fronteira dunha veciñanza humilde, traballador, cos seus problemas e tamén o seu orgullo. Agora, é a zona cero da zona cero, o lugar con maior incidencia de contagios de Madrid e do país. Na zona básica asignada ao centro de saúde Martínez da Riva, a taxa de incidencia nos últimos 14 días elévase a 1.903,96 casos por cada 100.000 habitantes. Un dato axuda a medir a magnitude da pandemia neste barrio: a Organización Mundial da Saúde (OMS) recomenda abrir as escolas só se a taxa nos últimos 14 días sitúase por baixo de 25 contagios para cada 100.000 habitantes. En Martínez da Riva multiplícana por 80.

Pero, como se chegou a isto? En Ponte de Vallecas, as respostas repártense. Para uns, a irresponsabilidade da xente conduciu ao barrio a unha situación límite. Para outros, a inacción dos políticos, que non se preocupan por atallar as causas profundas do problema, explican o desastre.

No bulevar Pena Gorbea, unha rúa que antes era un foco de marxinalidade e que agora, cunha feira do libro e outra de artesanía, estaba levantando a cabeza, atópase a cafetería Lima. «Isto, cando se permitiu á xente saír á rúa tras o primeiro confinamento, foi unha tolemia», conta Víctor Mendoza, empregado do establecemento. «Aquí había xente agardando tres horas para coller unha mesa e tivemos que pór un período máximo de 20 minutos. Pero houbo moita relaxación. Nin distancia de seguridade, nin máscara, nin lavado de mans. Xente que non vivía xunta compartía vasos e se dicíaslles algo, montábanche rifa e insultábanche. Dicíanme: 'Déixame en paz, non é asunto teu'. E pola noite era peor. Grupos de máis de 20 persoas bebendo grolos na rúa», lembra Mendoza, que lamenta a situación na que se van ver os negocios da zona coas novas restricións. «Aguantamos os meses de peche tirando de aforros, pero xa non nos quedan aforros», relata.

«Todo está baleiro»

Nas últimas dúas semanas, a caixa da cafetería Lima reduciuse nun 90%. Non hai movemento. Polas rúas de Ponte de Vallecas agora apenas camiñan algunhas persoas que van soas, con présa, a facer un recado rápido no mercado e de volta a casa. A xente maior xa non pasea. O barrio entrou nunha especie de confinamento mental hai dúas semanas, cando a situación era xa moi preocupante. «Desde fai doce ou catorce días, todo está baleiro», corrobora Javier Alvarez, que rexente a froitería Pablo, xunto ao colorido Mercado de Vallecas. Conta que desde o inicio da pandemia morréronlle varios clientes, aínda que o negocio non se resentiu. «A xente compraba moita froita e tiñamos envío a domicilio», apunta. Pero coas novas medidas agarda «poucos beneficios e moitas perdas».

«Xa se está empezando a notar que a situación económica das familias é peor. A min hai máis xente que me pide que lle fíe, que xa me pagará», engade, antes de rematar cunha frase que resume o sentimento do barrio. «Aquí a xente é simpática, o que pasa é que cando algo se fai mal dáselle máis cancha que se o fan mal noutros sitios».

Porque si, hai autocrítica, os vallecanos admiten relaxación, pero tamén protestan contra un estigma que cae amais porque, din, ninguén se preocupa en buscar solucións a outros problemas do barrio. «Aquí viven dous e tres familias enteiras en 30 metros cadrados, comparten o baño e 24 horas ao día. A pobreza e a desigualdade son as causas do que está a ocorrer aquí», argumenta A. G. P. «Ninguén vai á sanidade privada, todos imos á pública porque case ninguén pode pagar 80 euros por unha PCR. E os centros de saúde están colapsados, os resultados chegan tarde e xa se produciron os contagios nas casas», asevera. A solución? «Que o Estado prohiba por lei esta aglomeración e proporcione un lugar digno para vivir a estas familias. Pero é máis doado sinalarnos e dicir que a culpa é da xente», gabia.

Fronte a el, na terraza dun bar, Fernando reflexiona: «Cando as persoas non teñen traballo, deambulan, móvense dun lado a outro, entran e saen das casas. Non teñen nada que facer e non pairan de darlle voltas á cabeza, xúntanse con todos e ás veces beben. Iso é moi malo tamén para o virus», sinala este home, que non cre que as restricións vaian solucionar nada. «Pasará o mesmo que antes: cando se levanten, a xente volverá saír sen control e haberá un efecto rebote», vaticina. E neste punto, o seu compañeiro A. G. P. toma a palabra. «Os políticos ou quen crean que isto é un asunto de pobres están equivocados. Cando tes a un quilómetro a xente que o está pasando mal, o problema acabarache afectando».