La Voz de Galicia

Tato Vázquez, presidente dos médicos de urxencias, alerta de que os seus compañeiros en Madrid, excedidos, ven obrigados a tomar decisións a vida ou morte

Serxio González

Tato Vázquez, presidente da Sociedade Española de Medicina de Urxencias e Urxencias (Semes) en Galicia e coordinador de Urxencias no Hospital do Salnés (Vilagarcía) acostuma chamar ás cousas polo seu nome. O espello de Madrid, confesa, ponlle os pelos de punta -«é territorio de guerra»- e alerta de que resulta perentorio conter os contagios do coronavirus para evitar que aquí suceda algo parecido. O pico da epidemia, calcula, estará sobre nós en cuestión de sete ou dez días. E só hai unha receita para impedir a catástrofe: «A colaboración da poboación; fica en casa aínda que se che caian as paredes amais »

-Imaxino que estarán vostedes esgotados.

-Bo, as urxencias diminuíron moitísimo, pero o peor é a tensa espera ante o que sabemos que vai chegar non máis aló de quince días. Ao meu persoal voullo anunciando. Medimos a incidencia co número de casos por cada cen mil mil habitantes. En Madrid acumulan unha incidencia de 236, o nivel de España está un 113. Fai cinco días, Galicia estaba nun 25, hai dous días en 50 e hoxe [polo xoves] nun 75. Esta é a progresión.

-Un 236 en Madrid?

-Así é. Nestes momentos, Madrid é territorio de guerra, con Cataluña moi preto e as dúas Castillas tamén están a entrar aí. Falo con compañeiros coordinadores de urxencias de alí cada día e dinme que é terrible. En situacións así, cando non tes material para atender a todos, debes afrontar decisións éticas xa moi complexas. É un escenario que en medicamento de urxencias, e nisto somos expertos, denominamos medicamento de catástrofe. Pode soar cru ou basto, pero é así. Cun condicionante: falamos de medicamento de catástrofe de longa duración. Isto non é un terremoto, non é un accidente dun tren. O incidente en si ten unha duración moi longa, con todo o que isto implica.

 -Cando se refire a catástrofe, que quere dicir exactamente?

 -É unha referencia técnica, explícocho. En medicamento de urxencia é un concepto que se aplica á situación na que tes tal demanda asistencial que os teus servizos sanitarios non poden atendela. Existe outro concepto, o incidente de múltiples vítimas, no que temos moitas vítimas, pero o noso sistema si pode darlles atención, e a forma de operar nunha ou outra varía substancialmente. Quero ser claro nisto. Está en mans da poboación que nos enfrontemos ao segundo e non ao primeiro. Milán foi e é unha catástrofe, Madrid está nesa liña e nas nosas mans, nas da xente, está contelo para evitar que en Galicia se desencadee unha catástrofe deste tipo.

-Pero por que o coronavirus é capaz de provocar algo así?

-O que estamos a comprobar é que este virus posúe un índice de reprodución básico moi elevado. É tremendamente contaxioso. Ese índice practicamente é dun 4 ou un 5, o que significa que cada portador contaxia a catro ou cinco persoas. Póñoche un exemplo do que isto supón. A comarca do Salnés ten uns cen mil habitantes. Con esa progresión que observamos, poderiamos chegar a ter a un 40% da poboación contaxiada. Aínda que na maioría dos casos só se evidencien síntomas leves e poidan quedar nas súas casas, sabemos que unha quinta parte dese 40 % de contaxiados terán que ser hospitalizados. Iso son oito mil persoas para un número de camas que, como moito e dobrando cuartos, non supera as 170. Este é o problema. Se non paramos esa contagiosidad, é imposible que o sistema o poida asumir. En cambio, se a diminuímos o máximo que sexa posible, se cadra si podemos atendelas.

 -De aí a importancia de quedar en casa.

-Exactamente. É vital, aínda que che comas as paredes. Sei que é complicado, sobre todo desde a cultura galega e a española, pero é a única forma. Nós podemos facer o indecible, pero sen o apoio da poboación non conseguiremos nada. Hai, ademais, un enorme peso emocional no que está a ocorrer. Este virus cébase cos maiores, cos nosos pais, cos nosos avós. Estou espeluznado cos datos de Madrid. En maiores de 75 anos a mortalidade rolda o 20 %. Estamos a falar da xente que nos criou. Eu aos meus pais dígolles que non saian de casa de ningunha maneira. Este é a mensaxe para a xente.

 -En canto ao pico da enfermidade en Galicia, está preto? 

-Non chegou aínda. Farao dentro de sete ou dez días e sosterase no tempo outros quince días máis. Estou convencido, no entanto, de que temos dúas vantaxes sobre outras comunidades. A primeira é o confinamento, que xa leva en marcha uns doce días, co cal o imos recibir o golpe atenuado, porque o virus non circula libremente. A segunda é a dispersión poboacional. Ollo, porque me refiro a Galicia no seu conxunto. Existen tamén dúas zonas metropolitanas moi definidas, Vigo e A Coruña, e é nelas onde o contaxio crece exponencialmente. Estas dúas condicións, e ter ben estruturado o que temos que facer desde os servizos médicos, en planta, nas uci e en urxencias, pódenos axudar. Pero, insisto, sen a colaboración de todos é imposible.

 -Cal é o ambiente entre os profesionais sanitarios?

-Eu creo que a xente está forte, a pesar das divisións momentáneas que adoita haber. E é bo, porque o que crea que non está forte para isto é mellor que se vaia a casa. Dígoo en serio, non podemos permitirnos traballar desordenadamente. Pero a miña percepción é que a xente está forte e unida, agardando o que vai chegar. Sabendo que nos vai vir un pau. Están previstas medidas de apoio psicolóxico. En Madrid puxéronse en marcha hai tempo, e é probable que haxa fases de caída. Podes crer que es resistente, pero tomar decisións moi duras derrúbache por dentro.

-Que hai da falta de material de protección, da escaseza de EPI?

-Aos profesionais quero darlles as grazas polo traballo e o esforzo, e quizais enviarlles un par de mensaxes. A realidade demóstranos que temos que ser absolutamente rigorosos cos protocolos. Cada cal debe cumprir o seu rol e as opinións deixámolas para dentro de tres ou catro meses. Temos que funcionar como unha máquina perfectamente engraxada. A segunda mensaxe está ligada ao que me preguntas, á escaseza. Eu son crítico co que está a pasar cos EPI ata o aburrimento. Paréceme lamentable o que está a suceder no conxunto do país, sen distinción. Pero temos o que temos. E ante nós ábrense dúas opcións: optimizamos ao máximo o material de protección do que dispomos e sacámoslle o máximo mollo ou quedamos sen el. E se é así, tamén temos dúas opcións: ou nos imos a casa e deixamos que suceda calquera cousa ou nos expomos sen protección. Agardemos que tarde ou cedo cheguen os equipos que necesitamos; teñen que chegar. Pero ata ese momento debemos ser autosuficientes co que temos. Debemos asumir esa conciencia, aínda que sexa difícil explicarllo aos profesionais da miña xeración e aos máis novos, que vivimos noutro escenario. Se tes que usar unha máscara e coidala ao máximo para que dure unha semana, terás que facelo. Nestes momentos, ou saímos nós mesmos disto ou non nos vai a sacar ninguén. En definitiva, temos que reclamar e reclamar, pero debemos traballar co que hai.

 -Falaba vostede antes de decisións moi duras.

 -Imaxina que teñas que decidir a quen desentubas para poder entubar a alguén máis novo. En Madrid está a pasar que hospitais coas súas camas repletas de pacientes con coronavirus teñan a duascentas persoas agardando para ingresar. Algo así che rompe. Aos meus compañeiros envíolles un abrazo enorme. A eles colleunos co pé cambiado e adoptaron todas as medidas posibles, pero tiñan o coronavirus amais . Onte entubaron a un compañeiro meu de 55 anos en estado crítico, unha persoa moi querida, calquera co que falabas choraba. Nós, polo menos, tivemos un tempo para prepararnos. Insisto, optimización de material, unidade, organización e a axuda de toda a poboación serán fundamentais para que non cheguemos a vivir situacións así. O medo contáxiase con moita maior rapidez que o virus. A única forma que temos para combatelo é o respecto escrupuloso aos protocolos e á cadea de mando nos servizos de urxencias e nos hospitais. E coñecemento, saber de memoria o que temos que facer e como temos que facelo. Doutro modo, séntesche perdido.