A nova base española Juan Carlos I, na Antártida, ofrece máis espazo para a investigación e a convivencia
29 ene 2020 . Actualizado ás 17:24 h.A memoria da base antártica española Juan Carlos I remóntase ata os anos da Guerra Fría. Estados Unidos e a Unión Soviética trasladaran o pulso ao Polo sur, establecendo os seus campamentos de forma estratéxica. Neste contexto histórico, o oceanógrafo catalán Antoni Ballester buscaba a fórmula de chegar á Antártida, xa que España non podía polos seus propios medios. Finalmente consegue incorporarse á expedición polaca. Tras varias anos navegando, os polacos revélanlle un segredo; a existencia e localización dunha praia situada nunha illa do arquipélago Shetland do Sur. Chámase Livingston e trátase dun lugar ideal para levantar un campamento.
En 1986 Ballester, a súa discípula Josefina Castellví i Piulachs e dous técnicos pasan o verán austral recoñecendo o terreo e descobren que efectivamente é perfecta. Ballester sofre un ictus meses despois que lle impide regresar e o proxecto queda en mans de Castellví. En xaneiro de 1988, coa axuda dos polacos, a nova bióloga deposita o primeiro colector. «As Shetland permiten unha loxística asumible. A medida que baixas cara ao sur, os rompehielos teñen que ser máis grandes e todo se complica. E esta praia de Livingston é moi boa por varios motivos. Primeiro porque temos auga doce. O glaciar funde, a auga acaba nun lago e chega á base a través dun río. Ademais, estamos nunha baía que nos protexe dos temporais e posibilita operar ao Hespérides e ao Sarmiento de Gamboa», explica Joan Riba, xefe actual da base.
Reformas
Daquela primeira estación só queda o recordo e algún colector a modo de homenaxe. Na última década remodelouse por completo ata quedar unha instalación cun estilo que agora copian outros países e que ofrece máis espazo e recursos para a ciencia e a convivencia. Un aprecia a comodidade que ofrece Juan Carlos I cando descobre outras bases como a búlgara, tamén situada en Livingston, moito máis precaria, ou escoita aos investigadores portugueses Paula e Bernardo, que a finais de xaneiro cambiarán España pola República Checa. «Dixéronnos que teremos que durmir en tendas, que non podemos ducharnos e que levásemos comida porque igual non teñen suficiente. Afortunadamente volveremos aquí a finais de febreiro. Será como ir a un Spa», comenta Paula.
Os diferentes módulos poden acoller ata cincuenta científicos, incorporan varios laboratorios e unha sala médica. «Sin duda hai algo de romanticismo para vir aquí. Tamén é unha oportunidade moi estimulante porque exercer o medicamento nun lugar tan afastado non resulta doado. Teño que asumir, por exemplo, que estou só ante unha urxencia», asegura o doutor Teo Lorente. Hai un ximnasio, unha cociña moderna, un salón e o comedor coas mellores vistas do mundo: enormes glaciares, un iceberg con vida propia que cambia de posición cada día, pingüíns na praia e baleas amoladas que chegan á baía para alimentarse. Cada vez que alguén entra neste espazo da base para almorzar, comer e cear, a reacción é sempre a mesma: asomarse por unha das fiestras para contemplar unha paisaxe única na Terra. «Loitamos e sufrido moito durante anos por ter esta instalación tan confortable. Pero, un pode chegar a sentirse como en casa e perder a perspectiva de onde estamos. Subindo só trescentos metros, a néboa péchase tanto que che illa. Aquí non che podes relaxar nunca», confesa Joan.
O día a día é moi organizado. Faise reconto ás 8, 13.30 e as 20 horas, coincidindo coas comidas. Se alguén non chega debe comunicalo por walkie-talkie, que todos levamos amais para informar de cada movemento no exterior. O verdadeiro éxito desta base reside no ambiente, que alivia a sensación de estar lonxe, non só da familia, senón de calquera sitio. É o famoso espírito antártico. Todo o mundo fai de todo e sempre alguén pendente de que che atopes cómodo. A calor humana contrarresta o frío do lugar. As xornadas adoitan acabar con partidas de xadrez, backgammon ou vendo unha película. O sábado é o día das pizzas e o domingo organízanse excursións.
Existe un forte compromiso coa pegada ambiental. «Só por estar aquí xeramos un impacto que debemos minimizar. A base hase deseñado tendo en conta isto. Contamos cunha incineradora de dobre cámara. Queimamos primeiro a materia orgánica e despois o fume que libera a combustión. Así filtramos o que emitimos. O fume que xera a electricidade tamén se usa para quentar unha auga que á súa vez quenta un aire que permite climatizar o interior. Por outra banda a comida debe ser xusta para evitar queimar máis da conta. Ademais, aquí hai algo que non ves noutras bases: compromiso. Non verás nunca lixo tirada», asegura Joan.