O complexo científico coas mellores vistas de o planeta

SOCIEDADE

Xavier Fonseca

A nova base española Juan Carlos I, na Antártida, ofrece máis espazo para a investigación e a convivencia

29 ene 2020 . Actualizado ás 17:24 h.

A memoria da base antártica española Juan Carlos I remóntase ata os anos da Guerra Fría. Estados Unidos e a Unión Soviética trasladaran o pulso ao Polo sur, establecendo os seus campamentos de forma estratéxica. Neste contexto histórico, o oceanógrafo catalán Antoni Ballester buscaba a fórmula de chegar á Antártida, xa que España non podía polos seus propios medios. Finalmente consegue incorporarse á expedición polaca. Tras varias anos navegando, os polacos revélanlle un segredo; a existencia e localización dunha praia situada nunha illa do arquipélago Shetland do Sur. Chámase Livingston e trátase dun lugar ideal para levantar un campamento.

En 1986 Ballester, a súa discípula Josefina Castellví i Piulachs e dous técnicos pasan o verán austral recoñecendo o terreo e descobren que efectivamente é perfecta. Ballester sofre un ictus meses despois que lle impide regresar e o proxecto queda en mans de Castellví. En xaneiro de 1988, coa axuda dos polacos, a nova bióloga deposita o primeiro colector. «As Shetland permiten unha loxística asumible. A medida que baixas cara ao sur, os rompehielos teñen que ser máis grandes e todo se complica. E esta praia de Livingston é moi boa por varios motivos. Primeiro porque temos auga doce. O glaciar funde, a auga acaba nun lago e chega á base a través dun río. Ademais, estamos nunha baía que nos protexe dos temporais e posibilita operar ao Hespérides e ao Sarmiento de Gamboa», explica Joan Riba, xefe actual da base.

Una imagen de la estación en los años noventa. Los módulos han sustituido a los contenedores.
Unha imaxe da estación nos anos noventa. Os módulos substituíron aos colectores.

Reformas

Daquela primeira estación só queda o recordo e algún colector a modo de homenaxe. Na última década remodelouse por completo ata quedar unha instalación cun estilo que agora copian outros países e que ofrece máis espazo e recursos para a ciencia e a convivencia. Un aprecia a comodidade que ofrece Juan Carlos I cando descobre outras bases como a búlgara, tamén situada en Livingston, moito máis precaria, ou escoita aos investigadores portugueses Paula e Bernardo, que a finais de xaneiro cambiarán España pola República Checa. «Dixéronnos que teremos que durmir en tendas, que non podemos ducharnos e que levásemos comida porque igual non teñen suficiente. Afortunadamente volveremos aquí a finais de febreiro. Será como ir a un Spa», comenta Paula. 

Está dotado con un ecógrafo y desfibrilador. Teo es médico de familia y especialista en medicina de montaña.
Está dotado cun ecógrafo e desfibrilador. Teo é médico de familia e especialista en medicamento de montaña. Fonseca

Os diferentes módulos poden acoller ata cincuenta científicos, incorporan varios laboratorios e unha sala médica. «Sin duda hai algo de romanticismo para vir aquí. Tamén é unha oportunidade moi estimulante porque exercer o medicamento nun lugar tan afastado non resulta doado. Teño que asumir, por exemplo, que estou só ante unha urxencia», asegura o doutor Teo Lorente. Hai un ximnasio, unha cociña moderna, un salón e o comedor coas mellores vistas do mundo: enormes glaciares, un iceberg con vida propia que cambia de posición cada día, pingüíns na praia e baleas amoladas que chegan á baía para alimentarse. Cada vez que alguén entra neste espazo da base para almorzar, comer e cear, a reacción é sempre a mesma: asomarse por unha das fiestras para contemplar unha paisaxe única na Terra. «Loitamos e sufrido moito durante anos por ter esta instalación tan confortable. Pero, un pode chegar a sentirse como en casa e perder a perspectiva de onde estamos. Subindo só trescentos metros, a néboa péchase tanto que che illa. Aquí non che podes relaxar nunca», confesa Joan.

O día a día é moi organizado. Faise reconto ás 8, 13.30 e as 20 horas, coincidindo coas comidas. Se alguén non chega debe comunicalo por walkie-talkie, que todos levamos amais para informar de cada movemento no exterior. O verdadeiro éxito desta base reside no ambiente, que alivia a sensación de estar lonxe, non só da familia, senón de calquera sitio. É o famoso espírito antártico. Todo o mundo fai de todo e sempre alguén pendente de que che atopes cómodo. A calor humana contrarresta o frío do lugar. As xornadas adoitan acabar con partidas de xadrez, backgammon ou vendo unha película. O sábado é o día das pizzas e o domingo organízanse excursións.

El fin de semana el personal de la base se reúne para hacer pizzas, organizar excursiones o ver una película.
A fin de semana o persoal da base reúnese para facer pizzas, organizar excursións ou ver unha película. Fonseca

Existe un forte compromiso coa pegada ambiental. «Só por estar aquí xeramos un impacto que debemos minimizar. A base hase deseñado tendo en conta isto. Contamos cunha incineradora de dobre cámara. Queimamos primeiro a materia orgánica e despois o fume que libera a combustión. Así filtramos o que emitimos. O fume que xera a electricidade tamén se usa para quentar unha auga que á súa vez quenta un aire que permite climatizar o interior. Por outra banda a comida debe ser xusta para evitar queimar máis da conta. Ademais, aquí hai algo que non ves noutras bases: compromiso. Non verás nunca lixo tirada», asegura Joan.