Un implante con células nai logra rexenerar por primeira vez un corazón infartado

Raúl Romar García
R. Romar REDACCIÓN

SOCIEDADE

A cirurxía, pioneira no mundo, aplicouse por primeira vez no Hospital Germans Trias de Barcelona a un paciente de 70 anos

03 dic 2019 . Actualizado ás 17:34 h.

O corazón dun home de 70 anos que sufrira un infarto hase conseguido rexenerar mediante un implante de células nai procedentes do cordón umbilical. Este vello soño do medicamento regenerativa converteuno en realidade por primeira vez en todo o mundo un equipo do Hospital Germans Trias de Barcelona. O paciente recibiu o transplante o pasado mes de maio e agora deuse a coñecer o caso despois da súa positiva evolución.

«Pasou de non saír practicamente de casa e afogarse en pequenos esforzos a vir á consulta andando», explica Antoni Bayés-Genis, responsable do grupo de investigación en Enfermidades Cardiovasculares do Hospital, que viu como despois de dez anos de traballo e ensaios previos conseguiuse un obxectivo longamente agardado que permitiu acadar un novo fito ao medicamento español. Por primeira vez fixouse un bioimplante de células nai directamente no corazón dun paciente.

Cando se produce un infarto de miocardio, segundo explican desde o hospital, o corazón perde forza para latexar por mor da morte das células da área lesionada, que deixaron de recibir sangue desde as arterias coronarias. Este feito, en función da gravidade, pode condicionar a capacidade para levar a cabo actividades da vida diaria, así como a calidade e a esperanza de vida. O que se conseguiu agora é que o paciente tratado, un home de 70 anos, teña recuperado parte da forza para bombear sangue.

Un dos retos que afrontaron os científicos foi atopar a forma máis óptima de introducir as células nai na zona do infarto. Estudos previos demostraran que na administración directa, mediante inxeccións, as células morrían antes de poder promover os seus beneficios ou se dirixían, de forma aleatoria, cara a outros órganos que non eran o corazón. Un obstáculo non precisamente menor. Para salvalo, o equipo do Hospital Germans Trias optou por incorporar as células nai dentro dunha matriz de pericardio, que actuou como vehículo. Desta forma hase permitido a aplicación das células que contén directamente sobre a zona infartada.

O gran reto, con todo, foi transformar o prototipo, de tan só dous centímetros cadrados, que foi o modelo utilizado en ensaios preclínicos en animais, no bioimplante PeriCord, de 16 centímetros cadrados, e cumprir así con todos os requisitos de seguridade e normativas para uso humano. O proxecto levou a cabo en colaboración co Instituto de Investigación Germans Trias i Pujol, co Banco de Sangue e Tecidos e co Instituto de Bioingeniería de Cataluña.

O bioimplante está formado por pericardio humano, a membrana que rodea o corazón, á que primeiro se lle extraeron as súas células e que logo se enriqueceu con células nai mesenquimales, as procedentes do cordón umbilical. O dispositivo, de feito, recibiu o nome de PeriCord en honra aos dous compoñentes que o forman, o pericardio e o corazón.

Os últimos estudos preclínicos nun modelo de porco demostraran que este tipo de bioimplante tiña a capacidade de reducir de forma significativa o tamaño do infarto, así como mellorar a función cardíaca. No ano 2013, o grupo do hospital xa demostrara en ratos a capacidade destas células nai para formar pequenos vasos sanguíneos na área infartada e rexenerar o órgano. 

«Foi un longo camiño desde as primeiras probas preclínicas», explica Bayés, quen destaca que «se se confirma a capacidade reparadora en humanos, poderiamos remitir complicacións habituais derivadas destas cicatrices, como a insuficiencia cardíaca».

O bioimplante PeriCord recibiu no 2018 a aprobación definitiva por parte da Axencia Española do Medicamento e Produtos Sanitarios (AEMPS). O medicamento elabórase nas salas brancas de terapia avanzada do Banco de Sangue e Tecidos e implantar nos quirófanos do hospital catalán.

Dato que se trata da primeira intervención mundial destas características é necesario seguir o procedemento de avaliación da seguridade deste tipo de nova terapia, que está a medio camiño entre a cirurxía convencional e o transplante de órganos.

O seguimento do paciente permitiu comprobar o seu moi favorable evolución, xa que os primeiros resultados mediante resonancia magnética mostran unha redución no tamaño da cicatriz do infarto aos tres meses de que recibise as células nai.

O proxecto foi posible grazas ao apoio do departamento de Saúde da Generalitat, do Instituto de Saúde Carlos III e de 'a Caixa'.