Tomas Lindahl, Nobel de Química: «Non nos comemos nada que nos poida producir cancro»
SOCIEDADE
O científico foi premiado por descubrir os procesos de recuperación do ADN
19 novs 2019 . Actualizado ás 20:37 h.Camiña lento e fala amodo. Salpica as súas respostas con apuntamentos persoais e sobre todo sorrí. A Tomas Lindahl (Estocolmo, 1938), déronlle o premio Nobel no ano 2015 xunto a Paul Modrich e Aziz Sancar polos seus estudos sobre a reparación do ADN. Durante a súa etapa investigadora nos Estados Unidos detectou que o ARN degrádase espontaneamente cando se quenta, así que se preguntou se ocorre o mesmo co ADN, Tras volver a Suecia descubriu que efectivamente é inestable e que existen numerosas encimas de reparación. Actualmente é científico emérito no Instituto Francis Crick de Londres. Estes días visita a capital galega, dentro do programa Conciencia da USC e o Consorcio de Santiago. O mércores pola mañá dará unha conferencia na apertura do Encontro Galego Portugués de Química e pola tarde unha charla para o público en xeral no auditorio Abanca de Compostela. E como catador profesional de viños que foi, visitou as adegas Martín Códax en Cambados.
-Logrou un Nobel por estudar os mecanismos de reparación do ADN pero, por que se dana?
-Nos últimos anos habemos descuberto novas fontes de dano no ADN e como estas se traducen en mutacións que despois poden derivar en procesos cancerígenos. Hai factores externos claros que derivan en dano no ADN e poden producir cancro, e os dous principais son a exposición á luz solar, pola luz ultravioleta, e o tabaco. Para min é curioso escoitar noticias alarmistas, «scary news», sobre alimentos que podes comer e ter cancro, non creo que sexan factores importantes, non creo que contribúan de xeito significativo ao seu desenvolvemento, basicamente non nos comemos nada que nos poida producir cancro.
-Falouse moito das carnes vermellas.
-Creo que é un factor moi pequeno, eu non dubido en comer carne vermella.
-Hai factores internos que tamén danan o ADN?
-Hai dous moi importantes, o osíxeno, pero como temos que respirar non podemos evitalo; e a auga. Son factores moi importantes, así que temos que estar sempre reparando o ADN. As causas máis relevantes son intracelulares. O osíxeno, por exemplo, é moi reactivo e pode modificar a estrutura do ADN pero non podemos deixar de respirar, e a auga ten unha capacidade leve pero continua de ir erosionando a molécula de ADN, e tampouco podemos evitala. As nosas células son principalmente auga polo que a opción que teñen é ir reparando o ADN, tanto da acción lenta pero constante da auga, como do osíxeno.
-Se se logran mellorar os procesos de reparación do ADN, frearase o envellecemento?
-Dubido que poidamos REVISAR ter unha vida eterna e frear completamente o envellecemento, pero creo que é un bo reto e seremos capaces de chegar aos cen anos cunha moi boa calidade de vida. Máis que intentar estender moito a lonxevidade, o que a ciencia básica vai conseguir é mellorar a calidade de vida ata unha idade razoable. Non poderemos deter o envellecemento completamente porque hai algunhas regras biolóxicas que case o impiden, pero si podemos evitar malos hábitos. Fumar é como coller alcatrán, metelo nos pulmóns e untarse cun axente mutagénico a parte interna destes órganos. Creo que é particularmente perigoso fumar porque está claramente demostrada a súa relación co cancro. Compároo co hábito de beber, de feito fun catador de viño profesional durante quince anos, e bebo o meu copita de viño todos os días. Se nalgún momento alguén fose capaz de mostrarme que o risco asociado ao consumo de alcol é o mesmo que o do tabaco deixaríao, pero non. Non podemos ir tampouco aos extremos, intentemos levar hábitos saudables. O principal factor é o tabaco.
-Di que non hai que obsesionarse coa cura do cancro, senón con facelo crónico.
-Creo que é o reto. Si hai cancros que se están curando. O de mama responde ben ás terapias no 90 % dos casos, aínda que é certo que un 10 % non responde ben. Como obxectivo xeral a cronificación é a estratexia. E nalgúns casos hai xente que responde ben ao tratamento pero despois o cancro volve, igual tras vinte anos, pero se unha persoa conseguiu gañar vinte anos de vida é un beneficio que leva.
«Fumar é como coller alcatrán, metelo nos pulmóns e untarse cun axente mutagénico a parte interna destes órganos»
-Asegura que é complicado avanzar en demencia porque os animais cos que se experimenta, ratas e ratos, non son tan lonxevos como o home, hai que cambiar de modelo animal para avanzar?
-Sabemos que as enfermidades neurodegenerativas chegan por desordes complexas. Para estudalas son necesarios bos modelos animais que podes manipular xeneticamente para entender cal é o desenvolvemento desta enfermidade, e é certo que os ratos non viven demasiado. Pero non debemos pensar noutro tipo de animais senón en mellorar os modelos murinos que temos, de ratas e ratos, porque teñen un instinto de supervivencia moi forte e podemos aprender bastante do cerebro dunha rata. A investigación por exemplo con monos, ademais de traer problemas éticos que se cadra a sociedade non quere, é máis lenta, xa que son organismos máis grandes, de reprodución lenta e que teñen algúns problemas que fan que a aposta máis sensata sexa a de mellorar os modelos de rata e rato que xa temos.
-Cando un investigador desenvolve o seu traballo, nalgún momento pensa que lle darán un Nobel por el?
-Non o creo, porque non é doado gañalo. Creo que temos motivos máis realistas, a maioría da xente traballa nisto porque é interesante. Para min é fascinante, sempre pensei que era un afortunado por poder pasar a miña vida facendo ciencia.
-Traballa en Londres e o «brexit» é cada vez máis inminente, afectará os investigadores e a proxectos en marcha?
-O «brexit» terá un efecto bastante forte na investigación, xa que poderá deter investigacións internacionais esenciais para facer avances. Creo que practicamente todos os meus colegas científicos están en contra. Para a ciencia é un paso atrás.
-Falará nunha das súas conferencias da inestabilidade do ADN e posibles formas de vida alternativas, a que formas de vida refírese?
-Sempre buscamos formas de vida alternativas, pero só coñecemos unha, que é a baseada no ADN. Teño pensado se existen outras posibilidades que puidesen ser compatibles cun tipo de vida non baseada nos mesmos principios moleculares. A xente busca outras formas de vida, ás veces de xeito naíf e outras de forma moi custosa, a naíf é voume á xungla a ver se atopo algo que sexa diferente. Pero probablemente se existe algún outro tipo de vida que non estea baseada nos principios moleculares atopémola no mundo microscópico, nalgún microorganismo que non se rexa polos mesmos principios que as bacterias que coñecemos.
