Descobren unha «raposeira» única en Galicia nunha leira de Cangas

SOCIEDADE

raposeira
Óscar Vázquez

Os expertos confirman o valor da estrutura centenaria da que «non se coñece» outra igual

23 jul 2019 . Actualizado ás 10:42 h.

Unha misteriosa estrutura de pedra preside a zona norte da leira. Mide tres metros e medio de longo, un e medio de ancho e case un metro de alto. As pezas parece que están montadas en seco, sen masa, a técnica construtiva galega recoñecida como patrimonio inmaterial pola Unesco. «Está desde hai moitos anos. Non sabemos a data exacta dá súa montaxe, pero como mínimo é de comezos do século pasado. Centenaria, polo tanto. A parte máis antiga dá casa é do século XVII», di Walter Alonso. A súa familia nunca se atreveu a desfacerse desta peza. Cando souberon o que era, respiraron con satisfacción. «A cultura popular foi a que nos fixo saber ou seu uso: é unha raposeira, polo que vos veciños máis vellos comentan», engade Walter.

No Dicionario da Real Academia Galega, unha raposeira é a «gorida do raposo». Nesta parroquia de Cangas, así como en moitos outros puntos de Galicia, empregan o termo para describir, con todo, ás trampas instaladas nas leiras para atrapar aos raposos que ían darse un festín coas súas galiñas.

raposeira.El truco. La foto superior muestra la entrada de la trampa. La de la imagen de la izquierda es el otro extremo, en el que estaba la gallina de cebo. Cuando accedía por la parte de atrás (arriba) «caía unha pequena cancela que o deixaba atrapado, e sen acceso á galiña», explica Alonso.Las piedras están colocadas de forma que queda un espacio entre ellas. Así los dueños sabían si había un depredador dentro
O truco. A foto superior mostra a entrada da trampa. A da imaxe da esquerda é o outro extremo, no que estaba a galiña de cebo. Cando accedía pola parte de atrás (arriba) «caía unha pequena cancela que ou deixaba atrapado, e sen acceso á galiña», explica Alonso.As pedras están colocadas de forma que queda un espazo entre elas. Así os donos sabían se había un depredador dentro Óscar Vázquez

Instalación «única»

«A singularidade que ten esta raposeira, única, malia que pode aparecer algunha máis unha vez clasificada e catalogada, é que é permanente. Na tradición de caza sen arma existen múltiples tipos de trampas para atrapar raposos. A razón para cazalos era só utilitaria. Se un se acostuma a ir comer a un galiñeiro vaino seguir facendo porque lle resulta doado. Entón, un veciño fabrica unha trampa temporal (moi semellante), con materiais perecedoiros, onde pon un cebo que atraia ao depredador. Ao tocar ou cebo, cae unha trapela que ou encerra na raposeira», describe Bruno Rúa, antropólogo e socio fundador da Asociación para a defensa do Patrimonio Cultural Galego (Apatrigal).

Confesa asombro e entusiasmo polo achado. «É valiosa, interesante e tremendamente curiosa e fermosa», di. «Ou feito de que sexa permanente ten que ser un alarde de riqueza dá casa ou tamén unha idea brillante dalgún veciño como solución a un problema repetido non tempo», apunta Bruno. 

Agora poden aparecer moitas máis. Merece toda a protección que se lle poida dar

raposeira
Óscar Vázquez

Patrimonio etnográfico

A súa teoría revalídaa o profesor da Universidade de Santiago, o especialista en Antropoloxía, Xosé Ramón Mariño Ferro. «Non sei doutras, nunca vin unha estrutura así. É realmente singular. Foi unha sorte que non a tirasen», exclama o antropólogo. Polo seu traballo na USC percorreu Galicia analizando o enxeño dos antigos labregos galegos. Nunca deixaron de marabillalo. «En pezas coma esta vemos tamén gusto artístico», desliza.

Nas súas investigacións o que si estudou foron os «foxos dous lobos». Destaca dous, un en Cotobade e outro Corcubión. «Eran diferentes. Extensos muros de pedra que se pechaban ata conducir ao lobo a un burato», describe. Coa chegada das armas de fogo, admite, estas estruturas deixaron de ter utilidade nos montes con gando solto. «Probablemente en moitas casas había máis raposeiras, pero seguro que eran de madeira. A morte dun animal podía ser un drama para moitas familias», xustifica. «Desde a década dúas 60 vos franceses consideran parte do seu patrimonio ou etnográfico. Nós temos cruceiros ou hórreos. Din moito dun país», xustifica.

Non sei doutras, é unha peza realmente singular. Foi unha sorte que non a tirasen

raposeira
Óscar Vázquez

Catalogación

«Non ten para nós un valor económico. Se etnográfico e cultural, vencellado á parroquia e á casa grande dá cal forma parte. Un conxunto arquitectónico singular nas Rías Baixas cun hórreo de nove pés, pombal de planta cadrada, dous muíños en paralelo e a raposeira», enumera Walter. «É un tema sobre ou que apenas hai documentación. Agora que esta se dá a coñecer é posible que comecen a aparecer outras. Merece toda a protección que se lle poida dar», anhela Bruno. «Ten moito mérito que a conservasen», agradece Mariño Ferro.