Deseñan un test que detecta factores de risco no desenvolvemento de alzhéimer

A epidemia do alzhéimer é imparable. Os estudos máis conservadores cifran no medio millón as persoas afectadas en España, pero o máis preocupante é a súa evolución. Cada dúas décadas duplícase o número de enfermos. Por iso é polo que sexan poucos todos os esforzos ao enfrontarse a dous grandes retos: o diagnóstico e o tratamento. De momento, este último está a ser o principal cabalo de batalla, xa que non hai fármacos que loiten contra a bioloxía da enfermidade, só para os síntomas. Si está a haber máis avances para facilitar o diagnóstico, e algunhas da man de científicos e compañas españois, como un test que permite detectar un factor de risco no desenvolvemento do alzhéimer.

Esta enfermidade ten factores modificables, como son a diabetes, a reserva cognitiva ou mesmo o sedentarismo, pero hai outros non modificables. Por exemplo a presenza da apolipoproteína ApoE4. «Están a buscarse outro tipo de factores en estudos xenéticos, pero o que saíu claramente relacionado co alzhéimer é a ApoE4, todos os demais palidecen ao seu lado», explica o neurólogo do hospital Ramón e Cajal de Madrid Guillermo García Ribas. Pero, insiste, é un factor de risco, non un diagnóstico. É dicir, que unha persoa teña a ApoE4 non quere dicir que vaia a ter alzhéimer: «Sería como dicir que unha persoa que fuma vai ter un cancro de pulmón; só é un factor de risco».

Hoxe en día os hospitais apenas realizan probas para determinar a presenza desta alipoproteína nas persoas que presentan síntomas, porque para iso se necesita unha determinación xenética, é dicir, analizar o ADN, o que é un proceso laborioso e relativamente custoso. Biocross, unha compaña que naceu hai máis dun decenio como unha spin off do CSIC, participada por CRB Inverbío, desenvolveu un test para determinar a presenza desta ApoE4, pero sen necesidade de utilizar o método xenético. Fano cunha análise de sangue que se adapta a calquera analizador de bioquímica clínica, dispoñible en todos os hospitais e a un custo moito máis baixo.  

Cando se utiliza?

A determinación deste factor de risco en ningún caso sería unha proba aplicable á poboación en xeral. «Non ten ningún sentido, alguén pode ter esta modificación e xamais desenvolver a enfermidade. O proceso é á inversa: se hai síntomas que nos fan sospeitar e ademais constátase este factor xenético, é un apoio nos casos de máis difícil diagnóstico», explica García Ribas.

Porque un problema destas enfermidades neurodegenerativas é que non se poden diagnosticar en vida. Só cando o paciente falece, se doa o seu cerebro, unha análise microscópico pode confirmar esta patoloxía. Polo tanto, os clínicos actúan en base a uns criterios diagnósticos, síntomas e xeitos de comportarse para pór nome ao alzhéimer. Non sempre é sinxelo. Si o é en ocasións, cando os síntomas son moi claros e a enfermidade preséntase na consulta xa nun estadio moi avanzado. Pero que ocorre cunha persoa de 60 anos que tivo un historial psiquiátrico, deuse un golpe na cabeza ou ten unha adicción e comeza a perder facultades?

As probas de imaxe que se realizan, como a resonancia ou o PET, serven para descartar que non haxa causas diferentes que expliquen os síntomas, pero non para diagnosticar. «Con esta nova proba, que é accesible e rápida, non como o proceso xenético, que é custoso e lento, tes unha ferramenta que axuda en casos de pacientes nos que o diagnóstico inicial é máis complexo», apunta o neurólogo.

O test da compaña biotecnológica estará dispoñible nos primeiros meses de principios do 2019 e o obxectivo é implantalo non só na práctica clínica española, senón noutros países europeos e do resto do mundo, xa que se trata dunha tecnoloxía nova. Podería utilizarse no 15 % dos casos -os de máis difícil diagnóstico- e evita un proceso xenético. «É unha proba que podería estar en breve nos hospitais porque hai moita tecnoloxía bioquímica, polo que é moi doado de implantar e facilítanos unha información moi sensible nunha porcentaxe non despreciable de casos», apunta García Ribas, do Ramón e Cajal.

Mellorar o diagnóstico é clave, pero o camiño máis lento está a ser o do tratamento. Todos os especialistas admiten que o alzhéimer é unha enfermidade moi complicada. «E empezamos a casa polo tellado, agardando a que o paciente faleza para poder investigar», explica este neurólogo. Desde fai dez ou quince anos os proxectos pasan por buscar máis factores de risco xenéticos, marcadores dexenerativos. É un camiño lento, pero están a darse os pasos adecuados. «Crecemos no diagnóstico, pero fáltanos a pata do tratamento, onde non hai avances, pero iso non quere dicir que vaiamos agardar: temos que seguir traballando tamén no diagnóstico, porque sen el será difícil ter un tratamento», conclúe.

---

---

---