Segundo o CIS, só o 5,6 % dos pais, fronte ao 87,7 % das nais, ocúpase fundamentalmente da atención dos fillos nos primeiros tres anos de vida
13 oct 2018 . Actualizado ás 19:12 h.Martín ten un ano e medio. Laura aínda non cumpriu un mes. Os seus pais, Iñaki e Lucía, traballan fóra de casa. E dentro, claro. Aínda gozan de permisos de paternidade e maternidade, respectivamente. É media tarde e pasean polo parque de Vioño, na Coruña, aínda que a paso rápido. Non hai tempo para o repouso. «Lucía está dándolle ou peito á pequena así que ela é quen levántase pola noite». Pero a Iñaki tamén lle toca a súa parte: «Se esperta ou neno, ocúpome eu». Ao que a súa parella engade: «Home, se, pero é máis doado para o porque Martín durme dun tirón. Eu érgome un mínimo cinco veces cada noite». Ambos, con todo, coinciden en que «se leva ben».
Só dous de cada dez homes comparten en igualdade con elas tarefas domésticas como limpar ou cociñar. Máis do 60% das mulleres españolas fano sempre, ou case sempre, soas. Dio o barómetro do CIS, que tamén reflicte que unicamente o 5,6% dos pais ocúpase fundamentalmente da atención dos fillos nos primeiros tres anos de vida, fronte ao 87,7% das nais. «Non avanzamos tanto en igualdade como poida parecer», asevera Jorge García Marín, secretario do Centro de Investigacións Feministas e de Estudos de Xénero da USC. «O doméstico non remunerado non ten tanto interese para o masculino como o que está de portas fóra, a visibilidade pública», asegura, e engade que «elas traballan máis horas de calidade, coñecen o nome da pediatra do seu fillo, e dos profesores. Eles encárganse de levalos ao colexio. Hai unha división de xénero entre tarefas 'agradables' e 'desagradables'».
Sin duda, entre as tarefas 'desagradables' atópanse os coidados nocturnos. Quen se ocupa das criaturas durante o teórico tempo de descanso? O xornalista deportivo Juanma Castaño guindaba fai uns días máis leña ao lume dunha vella polémica cunhas controvertidas declaracións sobre o papel que ao seu xuízo deben desempeñar os pais futbolistas en horario nocturno: «O dos fillos teñen que xestionalo doutro modo. Dígoo totalmente en serio. Os futbolistas non se poden levantar pola noite a coidar dos fillos", dixo no seu programa 'O Partidazo' da Cadea COPE.
«Non ten que ver co traballo de cada un senón con quen estea máis canso en cada momento», apunta unha mamá que empurra un carriño polo parque coruñés de Vioño. O seu compañeiro de paseo tivo no seu día xemelgos, unha proba de lume: «Pasámolo moi mal ao principio. As noites eran un 'sindormir'. A unha hora espertaba un. Ao cabo dunha hora outro. Non estaban sincronizados, claro. Ao final acababámonos espertando os dous, e un atendía a un e o outro ao outro pequeno». Nin para ti nin para min, que se di, aínda que recoñece que «aínda falta moito» para que as tarefas do fogar e o coidado dos fillos recaian en ambos os membros da parella ao 50%.
A incorporación masiva da muller ao mundo laboral non se traduciu nunha equidad nos traballos domésticos. «O patriarcado como sistema segue existindo na nosa cultura. Os homes aínda non aprendemos a ter outros modelos diferentes do que supón exercer a masculinidad», apunta García Marín, esa idea de que a corresponsabilidade equivale aínda en moitas ocasións ao 'eu axúdoche' en lugar do 'eu fágome cargo': «É como presupor que o home é moi xeneroso e xa que logo cede parte da súa dominación para axudar ao dominado, neste caso dominada. Dar por suposto que esa tarefa non nos corresponde por a nosa natureza masculina. Son micromachismos, pequenas técnicas de escaqueo».
Tampouco pasaron desapercibidas as palabras dun deportista de elite como o campión olímpico de piragüismo Cristian Toro , a piques de ser pai: «Isto xa o falamos. Eu, por sorte, a miña parella é enfermeira pediátrica, ou sexa que ten experiencia cos nenos, cos bebés, sobre todo. E dispuxemos en casa un cuarto para que estea el co neno pola noite e eu estar noutro cuarto procurando descansar para render nos adestramentos».
«É fillo dos dous así que compartimos as tarefas», dinos unha mamá que acaba de acudir a recoller á súa nena de dous anos na gardería O Berce, de Arteixo. As quendas de traballo da parella marcan o ritmo dos coidados nocturnos e quen se sacrifica': «Cando el se ten que levantar máis temperán, e eu pódome quedar a durmir un pouco máis, son eu a que me levanto pola noite». Resposta contundente tamén a doutra mamá con dúas fillas ao seu cargo, que nos atopamos no parque central da localidade: «Pois os dous», contesta á pregunta de quen se fai cargo delas cando choran ou reclaman atención en horas intempestivas. «El está a quendas. Se traballa de tarde, levántase el. Se está de mañá, levántome eu». Da mesma opinión, que os fillos son das dúas partes da parella, son os avós que vixían, sentados no banco, aos seus netos, empolicados a castelos e randeeiras. «Se os nenos están malos, ou necesitan algo, hai que levantarse». «Temos mellizos e na nosa casa repártense as tarefas. Sempre», apuntilla outra mamá cun dos nenos ás súas costas, vestido de uniforme. Un avó ao cargo de dous netos que sabe o que é a paternidade -tivo cinco fillos- recoñece que «traballaba a tres quendas e algunhas noites librábame».
Goberno e sindicatos estudarán a posibilidade de que os permisos de paternidade e maternidade non poidan ser simultáneos durante o total da súa duración, dezaseis semanas, co obxectivo de fomentar a corresponsabilidade. «Sería unha medida moi positiva desde o punto de vista dunha paternidade responsable, porque ao final a tendencia é que sempre sexa a nai a que acabe gozando dos permisos. Así os pais terán a 'obrigación' de gozar do permiso», asegura Jorge García Marín, seguro de que na cultura actual seguen dominando os modelos tradicionais: «Velo nas series de debuxos animados, as letras das cancións máis escoitadas, en películas, videoxogos... Nese sentido, non cambiou nada. O que si que hai é unha conciencia feminina cada vez maior de 'ata aquí chegamos'. Pero segue faltando a outra parte. E hai un certo rebrote de comportamentos machistas, un neomachismo, porque a educación que lles estamos proporcionando ás novas xeracións está baseada aínda na oposición do que significa ser home e ser muller».
Noites de insomnio?
Talvez casualidade pero o percorrido en busca de testemuños guinda máis noites de ilusión que de bohemia: «Sempre durmiu moi ben de pequeniña», comenta a nai de Nerea, un oasis de tranquilidade. «É verdade que temos unhas rutinas que intentamos cumprir a machada. Sobre todo, os horarios, porque ao principio tiña terrores nocturnos. Baño, relax, conto ou quebracabezas. Nada de tele ou tablet». Aínda que non todos os pais son tan afortunados: «Unha, a maior, non deu nada a lata. A outra a deu toda». Hai quen toca madeira -a do banco- para que a sorte siga sorrindo: «O meu dorme desde as nove da noite ata as sete da mañá», comenta unha nai co seu bebé en brazos. «Nin para darlle para comer espértome. Non pide». Afortunada pero comprensiva: «Ten que ser moi duro non pegar ollo en toda a noite». «Os meus do tirón», di outra.
Como conseguir unha correcta hixiene do soño
Pero hai secretos ou trucos para que esas noites non se convertan nun tren de sobresaltos e interrupcións? «Paciencia», responde unha pragmática nai. «Tiven só unha filla, así que ¡imaxínache!», exclama unha nova avoa cando lle preguntamos por como eran as súas primeiras noites como mamá: «Ata os tres anos non deu unha tranquila». A fórmula?: «Agardar a que se canse e dúrmase. Gaña ela e ti vas traballar ao día seguinte como podes, gateando».
Segundo Tamara Pablos, neuróloga infantil do Hospital Quirón Saúde da Coruña, «o normal é que durman. O contrario é a excepción e indica que ou estamos malacostumbrando ao bebé con certos hábitos ou ben pode haber detrás un trastorno do soño». No primeiro caso, o principal erro é «correr a atender rapidamente todos e cada un dos requirimentos do pequeno ou pequena». Normalmente, os pais pensan que ten fame. «Así, o neno sabe que cada vez que chore recibirá unha toma e a atención dos seus pais, cando a partir dos oito meses en teoría a toma nocturna debería desaparecer», explica Pablos. Tamén se falla' na rutina previa ao soño: «Non é necesario deitalos xa durmidos. Deben acostumarse a que a cama é o inicio do proceso. Poden estar somnolientos, si, pero espertos, sen necesidade de estar acompañados ata que pechen os ollos».
Un baño a última hora do día, xusto antes de irse a durmir; unha masaxe; lerlles un pequeno conto (que non tres ou catro, aínda que o pidan e sexa difícil non sucumbir á chantaxe emocional), son prácticas aconsellables. «Os nenos sempre queren máis pero hai que establecer unhas rutinas moi marcadas». Desaconsejable calquera actividade que os excite. Aínda que pórlles vídeos é algo moi socorrido, «a luz azul que emiten os dispositivos electrónicos está a transmitirlles ao cerebro dos nenos que é de día, e así non xeran a melatonina, que é a que induce ao soño. Atrásase a sensación de adormecemento», explica a doutora. É correcto que durman cunha luz acesa ou cun peluche inseparable? «Non pasa nada -matiza Pablos-, se iso lles dá tranquilidade e seguridade, por exemplo deixar a porta semiabierta, a condición de que non sexan dependentes desas prácticas e poidan durmir en circunstancias distintas chegado o caso, por exemplo, de que un día durman en casa dos avós, por exemplo».
Sobre a posibilidade de que os nenos durman na mesma cama dos pais, ou xusto ao seu lado, a neuróloga infantil Tamara Pablos mantén que «sempre é mellor que se acostumen durmir sos, porque iso ata menos aos pais, preserva a súa intimidade, e asegura un mellor descanso para todas as partes».
Cantas horas debe durmir un neno?
Pois depende da idade e partindo da base de que hai que adaptar ese horario ao dos seus pais: «Ata un ano de idade, o aconsellable é entre doce e dezaseis horas ao día. A partir dos tres anos, entre dez e trece; e a partir dos seis e ata a adolescencia, de nove a doce horas aproximadamente». Nun cerebro que está en pleno proceso de maduración, «todo o que descanse, será logo máis receptivo ás aprendizaxes». Actitudes caprichosas, choros sen razón, falta de atención ou irascibilidad poden ser trazos da conduta dun neno que non dorme ben. «Pero tería que darse unha situación moi grave para que esa falta de soño afectase o desenvolvemento neurolóxico».
Dórmese hoxe peor que hai anos?: «As circunstancias cambiaron. Se os dous membros da parella traballan fóra de casa, as rutinas son diferentes e normalmente, máis inestables. É inevitable». Pablos non advirte un aumento do número de consultas relacionadas con problemas de soño nos fillos pero si fala dunha tendencia sobreprotectora: «unha sobreinformación mal xestionada pode facer que os pais se angustien e preocúpense». A pregunta máis repetida na consulta?: «Pois basicamente, pais ojerosos que queren saber cando se lle vai a pasar».
