O errado experimento do «yernísimo»

r. domínguez A Coruña / LA VOZ

SOCIEDADE

EFE

Cristóbal Martínez-Bordiú intentou en 1968 realizar sen éxito o primeiro transplante de corazón de España. O receptor, un fontaneiro de Porto do Son, morreu 26 horas despois

23 sep 2018 . Actualizado ás 15:03 h.

Facía tan só nove meses que Christian Barnard protagonizara o milagre de Cidade do Cabo: conseguir que o corazón de Dénise Darvall, unha moza oficinista morta en atropelo, volvese latexar no peito de Louis Washkansky. O médico surafricano saltou a toda a prensa internacional como o autor do primeiro transplante de corazón do mundo o 3 de decembro de 1967, e na Paz de Madrid, Cristóbal Martínez-Bordiú, marqués de Villaverde e marido da única filla do entón xefe de Estado, o xeneral Franco, lanzouse o 18 de setembro de 1968 ao intento de repetir a fazaña. Unha intervención na que moitos viron unha manobra máis da propaganda franquista para restaurar a deteriorada imaxe de España, e outros unha auténtica temeridade de quen buscou a oportunidade de colgarse unha medalla tratando o despropósito de emular ao pioneiro cirurxián sen contar con vimbias suficientes. Nin na Organización Nacional de Transplantes figura a día de hoxe aquel experimento errado como o inicio dos implantes cardíacos en España. Dezaseis anos máis tiveron que pasar ata que no Hospital Santa Creu de Barcelona os doutores Caralps e Oriol inaugurasen con éxito, o 8 de maio de 1984, o recambio de latexados en España.

O errado experimento do yernísimo, como se lle coñecía popularmente en clara alusión ao título do seu sogro, o generalísimo, supuxo un acontecemento de primeira orde. Foi seguido con atención pola prensa nacional e internacional, e de forma especial en Galicia. Non en balde o receptor era un fontaneiro de 41 anos nado en Porto do Son e afincado en Padrón que emigrara apenas dous anos antes a Madrid en busca de mellor fortuna.

Juan Alfonso Rodríguez Grille morreu na capital, contan que sen nin sequera ter podido ser desconectado da máquina corazón-pulmón de asistencia circulatoria. Pasaran pouco máis de 26 horas desde que o equipo do marqués de Villaverde implantáselle o órgano doado por Aurelia Isidro Moreno, veciña de Meco (Madrid) arroiada por un camión, e apenas medio día desde que o propio Martínez-Bordiú saíse a anunciar á prensa, vestido de quirófano, o «éxito» dunha operación que, segundo o marqués de Villaverde, durara cinco horas e suposto noventa minutos co corazón da doante fose da súa cavidade torácica.

«O enfermo atópase en franca melloría, en estado estacionario, aínda que tirando a mellor», dixo antes de engadir que, aínda que os pacientes sempre podían recaer, «as 16 horas que leva vivindo co corazón novo representan un triunfo para calquera parte médico». Non logrou que Barnard, cuxa familia veraneara en xullo dese mesmo ano na Toxa espertando todo tipo de expectativas e a curiosidade xeral, viaxase á Paz, pero si que acudise o seu irmán Marius, tamén médico.

Apenas dez horas despois, a situación cambiara radicalmente. O fontaneiro galego morreu, segundo o parte médico oficial emitido entón «a consecuencia dos graves trastornos metabólicos consecutivos á súa insuficiencia renal aguda».

«Estou abatido», manifestou o marqués, primeiro espada nunha cirurxía que vira practicar ao propio Christian Barnard «coa precisión dun reloxeiro», rezan as crónicas da época, meses antes en Madrid, aínda que a outro tipo de paciente . Foi tamén na Paz, pero nun pequeno quirófano experimental onde o 22 de maio apiñáronse sesenta persoas para ver como o eminente doutor surafricano colocaba «sen que sobrase nin faltase nada» un novo corazón... a un can.

Aseguran os cirurxiáns que tecnicamente o transplante cardíaco non é unha intervención de excesiva complexidade. Quen sabe se de aí xurdiu o atrevemento do yernísimo que, segundo algúns despachos de axencias, chegou a tratar de xustificar o errado intento de facer historia no medicamento cun lacónico argumento: «Era un caso perdido».