Ciencia galega para escrutar as estrelas

SOCIEDADE

TAMARA MONTERO

O Instituto de Astrofísica de Canarias conta cunha boa nómina de galegos en persoal

16 jun 2018 . Actualizado ás 05:00 h.

Cando Roberto López chegou á illa, o telescopio xa estaba aí. En realidade é unha batería de telescopios. O primeiro, da Universidade de Bordeus, instalouse en 1964. Era un pequeno big bang, que co tempo chegaría a crear nas Canarias un potente centro de investigación astrofísica. «Eu quería estudar Astrofísica e o meu profesor de Óptica en Santiago díxome que calquera sitio excepto Madrid, levaba moi mal cos de Madrid nese momento». Roberto López quería voar a Canarias, porque sabía que o telescopio estaba aquí. «Interesábame o poder traballar tocando». O posto de Roberto López é de enxeñeiro óptico, «pero despois de tantos anos son algo así como enxeñeiro instrumentalista».

É parte dun equipo que fai ao instituto único. Son inventores, no sentido máis estrito da palabra. Son os que crean instrumentos adecuados ao que os investigadores queren medir. Se non existe, acabará existindo. «Como son astrofísico normalmente se entenderme co que quere un científico». Acoden a el para converter a súa idea nun instrumento. O seu é a óptica, porque obviamente cando un traballa con telescopios traballa coa luz, pero no proceso entran tamén informáticos, enxeñeiros electrónicos... E a Facultade de Física de Santiago. «Fannos algunhas cosas» grazas ao perfil máis investigador.

Cando José Luis Rasilla chegou a Canarias desde Lugo, Roberto López xa estaba alí. Coñecéronse cando Rasilla empezou a facer unha práctica de holografía. Hoxe a súa liña de traballo está centrada na aplicación da fibra óptica en astronomía. «Ao principio tiña pensado facer física de partículas, pero ao estar en Santiago empecei a tirar un pouquiño máis cara á astrofísica». En terceiro, quixo vir a Canarias. A situación en casa non o permitía. «Fixen un trato co meu pai, que se acababa viríame facer a especialidade aquí e logo poríame a traballar». Ofrecéronlle unha bolsa en Suecia, pero o diñeiro non era moito. E como lle prometeu ao seu pai que se poría a traballar, escolleu a oferta do departamento de Óptica do IAC. Era 1988.

A Pablo López Ramos chamouno Galileo desde Tenerife. Era unha especie de spin off do IAC. El leva desde 1989 no arquipélago, pero a súa familia emigrou desde a cidade vella da Coruña a Nova York. Nos Estados Unidos, López Ramos estudou enxeñería informática e despois foise a Holanda. De Holanda, a Canarias. En 1992 empezou a traballar no departamento de cálculo do Instituto de Astrofísica de Canarias.

«Agora desenvolvo software de control para instrumentación astrofísica, que soa moi impresionante», di entre risos. «Estamos construíndo un instrumento coa Universidade de Florida, un espectrógrafo infravermello multiobjeto, que irá no Gran Telescopio de Canarias». O grupo deste galego desenvolve o software que controla o instrumento e tamén integralo co telescopio.

Óscar Tubío tiña doce anos cando deixou o seu Boiro natal para vir vivir a Canarias. Pero a súa lista de residencias é longa. Estudou enxeñería de Telecomunicación nas Palmas e antes de graduarse empezou a traballar en microelectrónica cun grupo da universidade que desenvolvía proxectos para unha empresa norteamericana. Alí, alén do Atlántico, trasladouse durante sete meses e, ao volver, presentouse a unha praza na Axencia Espacial Europea. «Estiven en Holanda un ano». Durante catro anos traballou en implantes auditivos para persoas totalmente xordas. «Iso xa foi en Bélxica». Xurdiulle unha oferta en Madrid. Cando a empresa crebou, decidiu parar e pensar que facer coa súa vida. Era o 2011. «Saíume a oportunidade de traballar aquí xunto a unha multinacional da electrónica en Portugal». Traballo indefinido ou nove meses de contrato en Tenerife? «Traballar para a ciencia gústame bastante». E elixiu o IAC. «Ao final son beneficios que aproveitamos todos e ten un impacto na sociedade bastante grande. E aínda que non se vexa desde a privada, creo que investir máis neste tipo de centros repercute tamén na economía».

A lista de países de Manuel Pérez Torres, orixinario da Pobra, tampouco é curta O seu profesor de Física do instituto díxolle un día, «feixe astrofísica» Por que non? Do doutoramento en Cork pasou a Estados Unidos. Tamén exerceu en Holanda e en Chile. En marzo chegou ao IAC cunha Ramón e Cajal. O seu campo son os sistemas binarios, buracos negros que nacen con estrelas ao redor que senten o seu campo gravitatorio. «Podemos usar esas estrelas para estudar o buraco en si, que é invisible». Ás veces, rouban materia á estrela normal e cando se precipita no buraco negro emiten raios X. «Así é como o descubrimos», di. «Agardamos a que acabe a explosión e vemos se podemos ver a estrela que está a virar ao redor do buraco» Segundo a súa órbita pódese medir a masa do buraco. «Son leis de Kepler, que teñen 300 anos».

«As gardas de pediatría son das que case non dormes»

Tamara Montero

Nunca dixo que quere ser médico. Sempre quixo ser pediatra. Ángela Seoane, compostelá, está facendo a residencia en Tenerife. De Pediatría claro. Chegou na primavera do 2016. No outono chegou Rubén, a súa parella. «Por amor» di ríndose Ángela. El traballaba como dependente en Santiago, e como o traslado non funcionou, deixouno. Agora traballa nunha das mellores tendas de calzado de Tenerife.

«Dentro de Tenerife, collín o hospital que quería». Exerce no hospital A nosa Señora da Candelaria. Pasou pola planta, pola unidade de neonatos e mesmo por centros de saúde. Este ano rota por especialidades: nutrición, dixestivo, neuroloxía, pneumoloxía... «Non me imaxinaba as gardas tan duras. Pediatría é unha das especialidades nas que case non dormes». Descubriu que o aprendido na carreira «non é nin a quinta parte do que ves no día a día».