«O cancro infantil é unha enfermidade rara»

R. Domínguez A Coruña / LA VOZ

SOCIEDADE

Cunha supervivencia que se achega ao 80 %, Ana Fernández-Teijeiro, presidenta da sociedade española de oncoloxía pediátrica, insiste en que «non podemos conformarnos, hai marxe de mellora»

18 abr 2018 . Actualizado ás 08:05 h.

A doutora Ana Fernández-Teijeiro Álvarez (A Pobra de Trives, 1961) é xefa de sección de Oncohematología Pediátrica no Virxe da Macarena de Sevilla e coordinadora do nodo dos hospitais sevillanos para a rede europea de cancro pediátrico. Presidenta desde maio do 2016 da Sociedade Española de Hematología e Oncoloxía Pediátrica (Sehop), o próximo día 24 ofrecerá na Fundación María José Jove da Coruña a conferencia A realidade do cancro infantil en España.

-Cal é esa realidade?

-O cancro infantil é unha enfermidade rara. En España a incidencia é de 15 novos casos ao ano por cada 100.000 menores de 14 anos. É a incidencia esperable. O que non coñecemos tan ben é a que se dá nos adolescentes, de 14 a 18 anos, porque moitos se tratan en unidades de adultos. Temos que mellorar o rexistro e xa están en marcha varios convenios para iso.

-Como imos de resultados?

-Son moi bos. Temos unha supervivencia do 77 % aos cinco anos, que é o tempo que arbitrariamente marcouse como liña de corte para os datos. É unha supervivencia moi boa, mellorouse moitísimo con respecto, por exemplo, a fai trinta anos. Pero non podemos conformarnos. Hai marxe de mellora: estamos catro puntos por baixo de Alemaña e a tres da media europea.

-Por que?

-Por moitos factores. Aínda que fixemos as cousas moi ben ata agora, a complexidade dos tratamentos e a necesidade de incluír aos pacientes en estudos controlados fai que non todos os pacientes poidan ser tratados beneficiándose do mesmo xeito das vantaxes e controis de calidade que supoñen os ensaios clínicos en fase III, que son a base do tratamento actual dos nosos pacientes.

-De que depende ?

-A pesar do beneficioso que en principio é contar con unidades de oncoloxía pediátrica, e en España hai 42, a atención atomízase e os ensaios en fase III esixen unhas determinadas condicións de recursos e volume de pacientes, de modo que ás veces só unha quincena de unidades grandes poden entrar. No financiamento para a apertura deses estudos temos que utilizar os recursos de forma racional.

-Quere dicir que o tratamento depende da comunidade á que pertenza o enfermo?

-Non, non. Non vai por comunidades, vai por hospitais. A distribución faise de acordo á capacidade do hospital en canto a dotación e en función do volume de pacientes. O criterio que se utiliza a maioría das veces, para poder garantir estudos representativos, é o número de afectados. Ás veces mesmo hospitais grandes non entran nos ensaios porque os criterios son moi restritivos.

-Que facer para unha maior equidad nas oportunidades?

-Traballamos co Ministerio e coas comunidades autónomas en establecer redes colaborativas entre centros dunha zona común ou próxima, de forma que todos os pacientes se poidan beneficiar dos ensaios. Para iso necesítase a colaboración das comunidades, o apoio do Ministerio e establecer convenios formais entre os hospitais. Por exemplo, Galicia podería apoiar a Asturias.

-Para tranquilidade das familias, os seus nenos poden recibir neste momento en España calquera tratamento?

-En España actualmente están dispoñibles todos, todos os protocolos de tratamento europeos e internacionais, xa sexa na rama estándar ou dentro dos ensaios clínicos.

-Na investigación segue estando a esperanza, non?

-É fundamental. Parte son os ensaios clínicos en fase III, que, insisto, son a base do tratamento actual dos nosos pacientes, e teñen como obxectivo comparar unha rama estándar de tratamento que se considera a de maior evidencia científica cunha rama experimental para ver se é máis eficaz. Son estudos colaborativos e necesitan recoller moitos datos de moitos pacientes. Se o cancro infantil é unha enfermidade rara, moito máis éo se buscas para un determinado tumor pediátrico. Tamén son moi importantes os estudos en fase I e II, que pretenden investigar a eficacia, dose adecuada e toxicidade de novos tratamentos. Normalmente realízanse en pacientes avanzados nos que se esgotaron alternativas. En España hai cinco centros que realizan estes ensaios e aos que se remite, sempre que a familia estea de acordo e a Administración facilíteo, a todos os pacientes. Ás veces non se consegue a curación, pero si permiten coñecer mellor os fármacos e a súa eficacia. Despois está a investigación básica que se fai nalgúns centros en colaboración con equipos internacionais para un mellor coñecemento biolóxico, sobre todo en oncopatologías específicas.

Un «pasaporte do sobrevivente» para o seguimento

A doutora Fernández-Teijeiro subliña entre os avances do medicamento español o relativo á formación dos pediatras de atención primaria de cara a asegurar un dos factores «fundamentais», recalca, para a supervivencia: a detección precoz.

-Un paciente diagnosticado coa enfermidade pouco avanzada sempre ten mellores posibilidades de curación. Afortunadamente os pediatras teñen unha formación moi completa que inclúe rotacións en unidades de oncopediatría nas que se insiste en coñecer os signos de alarma. Ademais, as sociedades científicas preocupámonos en dialogar e organizar programas para lembrar a importancia de perseguir signos que pola súa gravidade, persistencia ou intensidade poden alertar de que debaixo se pode ocultar un tumor.

-Tamén lles preocupa a detección precoz das secuelas.

-O noso obxectivo non é só curar aos nenos, senón curalos mellor. A experiencia con sobreviventes en décadas permítenos observar as terribles secuelas que a cirurxía, a quimioterapia ou a radioterapia poden deixar nun organismo en crecemento. Ata o 80 % van ter algunha, moitos xa de adultos. Poden afectar a calquera ámbito e algunhas son moi limitantes. Por iso é importante a súa detección precoz, para pórlles remedio ou alivialas canto antes. Para facilitar o seguimento destes pacientes estase deseñando en Europa o pasaporte do sobrevivente, unha ferramenta telemática, de tal forma que con autorización do paciente calquera especialista en calquera parte do mundo teña acceso aos datos clínicos e saiba que cancro sufriu, que tratamentos recibiu, que secuelas ten ou se prevén e valorar se a incidencia pola que o está vendo ten relación ou non e, no seu caso, tratalo para tratar de evitar a súa progresión.

«Expertos en Sede»

A presidenta da Sociedade Española de Hematología e Oncoloxía Pediátrica intervirá no ciclo de conferencias organizado con motivo do 15.º aniversario da Fundación María José Jove da Coruña. Será o día 24, ás 19.00 horas. A entrada é libre previa inscrición en www.fundacionmariajosejove.org ou no teléfono 981 160 265.