Sobre a hora, a luz e a vida

Javier Cudeiro Mazaira

SOCIEDADE

O noso ritmo biolóxico depende dos ciclos noite-día, pero o desaxuste é cada vez maior

28 oct 2017 . Actualizado ás 10:06 h.

Todo comezou en París en 1784. Benjamín Franklin, embaixador dos EE. UU. en Francia , coa sa intención de aforrar en velas, propuxo un cambio na hora para alongar o día. E daquelas choivas estes lodos; ata o día de hoxe e pasando pola crise do petróleo viñemos modificando dúas veces ao ano, na primavera e no outono, a hora dos nosos reloxos. Non quero entrar na controversia de se o aforro económico xustifica o baile horario fronte ás molestias que supón o cambio (certamente limitadas, pero reais) para as saúde de determinados grupos de risco, esencialmente nenos, anciáns e poboacións con patoloxías de base, ou sobre os posibles efectos transitorios que afectan á condución ou á produtividade laboral.

Por suposto, tamén existe debate sobre se poder espertarnos con máis luz gústanos máis que ter unhas tardes en que a luminosidade se estenda menos. Aspecto conflitivo que ten moito que ver co modelo de sociedade na que vivimos, na que queréndoo todo subtraemos horas ao soño para aumentar sen freo as nosas actividades e pagariamos por días de 25 horas. Factura que facemos extensible aos nosos fillos, que desde pequeniños se amoldan á hora dos adultos, que esquecemos que non o son, o que repercute no seu benestar biosocial e o seu rendemento académico. Nenos bivalentes que se converteron en topos polas mañás, levantándose coa escuridade, e en bufos polas noites, sometidos a horarios con ritmo Travolta. Todo iso non ten que ver directamente co cambio de hora, senón coa nosa cultura e forma de entender a sociedade e con ter, na miña modesta opinión, unha hora que se afasta da que marca o sol e que converte as 8.15 da mañá de hoxe mesma nunha hora de tebras cando a actividade fai intre comezou.

E sobre iso gustaríame reflexionar desde a perspectiva da fisiología, é dicir, desde o que é o funcionamento normal do organismo. Os nosos ritmos biolóxicos, e o soño o é, están relacionados cos ciclos de luz-escuridade. A luz é un sincronizador de múltiples procesos do organismo, o que significa que ao longo da existencia a regulación das nosas funcións hase unido firmemente aos cambios de intensidade lumínica durante as diferentes horas do día, e a forma máis fisiológica de vida é a que se axusta a eses cambios naturais. Desta forma, a secreción daquelas hormonas que nos dispoñen para iniciar a actividade diaria é maior pola mañá e con luz; pola tarde ocorrerá o contrario, e as sustancias que nos marcan o descanso aparecen cando a luz diminúe. Alterar os tempos altera a vida. Podemos xustificalo como queiramos, que temos que compatibilizalo todo, que xa pasamos do período de cazadores-recolectores ou que na nosa sociedade a maior parte da poboación non vive no rural e os requirimentos son outros. Opinións moi respectables, pero que non calan a linguaxe do corpo e a súa boa función, intimamente ligada á luz e os seus horarios naturais.

Javier Cudeiro Mazaira é catedrático de Fisiología da UDC e director do Centro de Estimulación Cerebral de Galicia.