Na ruta pódese observar un dos maiores castros da provincia coruñesa
08 may 2021 . Actualizado ás 04:55 h.Se hai igrexa ou cruceiro, hai castro. Ou ao revés: se hai aldea prehistórica, o espazo foi cristianizado. Curioso: resulta necesario especificar que tal cousa arrinca de moitos séculos despois da prehistoria, o cal expón se os habitantes de, por exemplo, Trazo, adoraron a deuses pagáns.
Porque en Trazo tamén se cumpre iso que parece un axioma, e se en Berreo levantouse a súa magnífica igrexa con campanario ao lado e foi escenario dun acordo medieval, onde está o castro? Pois moi preto. Así que apárquese o coche e bótese de andar pola pista adiante, cara ás casas de Vilasuso -en realidade é unha soa aldea con dous nomes, un para o norte e outro para o sur- e cando comeza a terra vírese á esquerda.
Esa pista -asfaltada, estreita, sen tráfico e sen virus porque por aí non pasa ninguén- vai ir describindo unha curva e case ao acabala aparece ante os ollos unha abertura no outeiro e un carreiro. Aí empeza a aventura, porque non outra cousa é ascender ese gran terraplén. Aventura, por certo, apta para todos os públicos, porque amais hai a sorte de que árbores, todos os que se queira, pero toxos e zarzas, cero. Así que a escalar en plan moi doméstico.
Ao chegar arriba vese un dos maiores castros con que conta a provincia da Coruña. Sen dúbida, sen escavar -¡levaría moitos anos!-, coas súas impoñentes murallas que o visitante acaba de subir. Non é o primeiro en facelo: ven restos dunha cabana infanto-xuvenil.
Esa pista asfaltada conduce a Breixo, e cruzando a estrada descéndese por outra que leva a unha casa illada, con moitos anos amais , chamada A Barca. A orixe do topónimo está claro. E é que o río Tambre corre aí mesmo, a escasos metros, e accédese á súa beira por carreiros case borrados desde os que se contemplan uns rápidos da corrente que atraen a vista.
Seguindo a pista crúzase o río Santa Eufemia metros antes da súa desembocadura, con moita auga a estas alturas, e ascéndese por terra -pista cómoda- para acabar na aldea de Penela e na estrada de novo. Só queda completar o círculo.
E se hai tempo, desvíese o excursionista á esquerda, a ver un templo que non impresiona desde preto. En efecto, a igrexa de Morlán, na aldea da Roubada, é un humilde templo rural galego, un máis, que ten a sorte de que a mediados do século XX construíuse o cemiterio -un bo exemplo de arte rural tradicional, por certo- algo afastado, á outra parte do camiño de acceso.
Así que ao chegar á igrexa o visitante pensa que xa que está alí hai que facer unha foto e a por a seguinte. Erro. Para quedar impresionado procede facer algo tan sinxelo como dar a volta ao pequeno edificio.
E entón esa sinxeleza mesmo aburrida da fachada convértese en asombro no cabecero. Porque aí está a parte nada menos que románica, coas súas canecillos sostendo o aleiro do tellado. E atrás de todo, unha fiestra tapiada con dúas figuras. A superior é -aínda que a afirmación debemos incluíla no cartafol das dúbidas- San Rafael, con espada e levando da man a un neno. O conxunto, un auténtico tesouro.