Rafael Silva, fundador da librería Follas Novas: «Cando abrimos en 1971 iamos buscar libros ás editoriais en coche»

Un chega a sentirse un pouco como o frade Ero de Armenteira tras conversar con Rafael Silva (Silleda, 1937). Porque o tempo voa na placidez da librería Follas Novas de Santiago , da que foi un dos seus fundadores, mentres escoita as vivencias dun home apaixonado pola cultura, que a transmite con calma e sen asomo de afectación.

—Como foron os inicios, na apertura en decembro de 1971?

—Comezamos o ano anterior coa preparación do local. E en 1971 empezaron a entrar os libros. Os primeiros, de Galaxia e Castrelos, que fomos buscar a Vigo nun Simca. Tratabamos a Ramón Piñeiro e García Sabell, e parecíanos importante contar con obras en galego. Tróuxonos algunha consecuencia, pequena, porque de cando en vez nos rompían algunha lúa. E a cidade tardou un tempo en tomar conciencia de que era unha librería xeral, non só con libros en galego. Por outra banda, un amigo levoume a ver unha pancarta grande en San Domingos de Bonaval que puña «Follas Novas explota ou pobo», como dicindo que vendendo en galego iamos explotalo. Pero se case ninguén compraba ...

—De que autores galegos tiñan obras á venda?

—Había algo de Castelao, pero de política, como Sempre en Galiza, nada. De Rosalía de Castro había máis, porque [na ditadura franquista] non a tiñan por política senón como poeta lírica. Máis tarde apareceu Edicións Xerais, e a produción en galego aumentou moito. En 1971 ata se vía mal falar en galego, pero criamos que ía experimentar un auxe. Eran tempos de cambio, despois do Concilio Vaticano II e con repercusións aquí do maio do 68 francés, como as folgas en Medicina .

—Como se fornecía a librería?

—Ao principio moitos dos libros á venda eran de editoriais como Losada de Arxentina, ou Porrúa de México, porque non había en España obras de Sartre ou Camus; enviábannos daqueles países onde se exiliaron intelectuais españois tras a guerra, como Sánchez Albornoz. Coas editoriais catalás e de Madrid tiñamos o problema de que non nos coñecían, e non se fiaban para enviar os libros. Así que iamos por detrás de González, de solvencia recoñecida. Por iso ás veces ía eu en persoa, traïámolos en coche ou os mandabamos vir en tren. Cando colleron confianza en nós, xa empezaron a enviárnolos.

—Aquela loxística nada tiña que ver coa actual.

—Unha librería que naza agora non ten que ter uns almacéns como os nosos, porque hoxe nun día ponche o libro desde Madrid. Pero entón tardábanse catro ou cinco días en que o enviasen, por correo ou por transporte. E unha persoa non agarda ese tempo por un libro. Empezamos cunha empregada, hoxe son 16 e en torno ao millón de libros. E se non haino aquí, nun día e medio conseguímolo.

—Que sente polo recoñecemento dos seus veciños ao medio século de Follas Novas?

—Fomos o terceiro negocio de Montero Ríos. Estaba o bar Jócar, a farmacia de Salgado e nós. Era case o arrabalde, a Praza Roxa estaba en barro e pola costa subían coches, pero había algún poste da luz no medio. Nos campos de Ramírez aínda había algo de centeo, como escribira Rosalía. Non tiñamos esta inmensidade de libros, pero tampouco había clientes para iso. Sobre o recoñecemento, moitos comerciantes meréceno. Esta é unha cidade agradecida. Ao tempo, é unha responsabilidade, tes que ser moi correcto. Debemos dar proba de urbanidad e de cultura con quen veñen á librería a buscala.

O cicerone do xeneral De Gaulle no Pórtico da Gloria

Rafael Silva dedicouse en corpo e alma a Follas Novas, onde destaca o apoio que tivo do seu irmán Amador ata o seu falecemento. Pero a súa vida foi moito máis: leu coa máxima nota a súa tese doutoral na Universidade Pontificia de Salamanca, impartiu clases en Maxisterio, foi marchante de arte pola súa afección á pintura e autor de varios libros. Un deles, un estudo do Pórtico da Gloria.

—E tiven a sorte de que o cóengo don Jesús Precedo, que fora profesor meu de francés, chamáseme para explicarlle o Pórtico ao xeneral De Gaulle e á súa esposa nunha visita a Santiago en 1970. Por certo, que De Gaulle quedou un pouco molesto cando lle ensinaron un cáliz e indicáronlle que fora doado polo mariscal Pétain.

—Visitaron a súa librería infinidade de destacados escritores, varios deles premios Nobel.

—Recordo moito a Camilo José Cela, pasaba moitas veces, e compraba libros. O máis amable, Torrente Ballester. Sentábase nunha mesa e a xente rodeábao para escoitalo, sabía transmitir rapidamente. Gabriel García Márquez, cando foi polo Nobel, estivo na librería. Eu tiña as súas obras seleccionadas, pero el preguntoume polas de Cunqueiro. Dixo que as tiña case todas e que o escritor de Mondoñedo era verdadeiramente merecedor do Nobel.

—Cre que o libro electrónico acabará co de papel?

—Cando chegaron as fotocopiadoras, a xente dicíanos que ía ser o fin das vendas, que os estudantes ían comprar un libro para fotocopiarlo logo. Non foi así. A xente non quere papeis soltos, prefire un libro. Na sección infantil, sobre todo os sábados, veñen os pais cos fillos, que revolven ata atopar o que queren: se van acostumados a ese libro de papel, ao seu cheiro, ao seu tacto, a poder subliñalo ... Xa os exipcios escribían en pergamiños, o libro chegou a nós e eu creo que a xente seguirá dándolle o seu valor.

—Ese acceso directo ao libro foi unha novidade de Follas Novas?

—Viuno en distintos países de Europa. Nas librerías de Santiago estaban pechados en vitrinas; nós puxémolos ao alcance, para velos e tocalos. Non foi ben aceptado polo sector e nunha reunión dixeron que iso instigaba a roubalos. Pero Abraxas abriu co mesmo sistema, e outros o implantaron logo.

—Un libreiro de vocación xubílase?

—Xamais. Eu son de vocación literato, e de profesión, porque os libros naceron xa comigo, sempre estiveron ao meu lado. E gústame a pintura, é unha pena non ter espazo para expola.

Ao saír da librería, unha clienta felicítalle pola súa homenaxe: «Xa non quedan libreiros como vostede». Silva sorrí agradecido, pero contéstalle que hai substitución.

---

---

---