Municipios como As Pontes, Carballo ou Ordes contan con decenas de obras de arte urbana
03 nov 2025 . Actualizado á 05:00 h.Pasaron de ser chamados vándalos a levar a súa obra a muros e paredes de toda a provincia. Hai 18 anos, iniciativas como DesOrdes Creativas, en Ordes, ou as Meninas de Canido, en Ferrol, foron pioneiras en crear auténticos museos de arte urbana ao aire libre. Naceron con obxectivos como combater o feísmo, democratizar a arte, promover a participación cidadá ou lograr un sentimento de orgullo en zonas que estaban máis deprimidas. Hoxe replican os seus éxitos en municipios como Carballo, As Pontes, Cambre, Rianxo, Fene, Santiago, Ames e uns longo etcéteras de municipios que se amplía xusto nestas datas. E é que a mancomunidade de concellos de Ordes decidiu exportar o modelo a outras localidades como Frades, Oroso ou Trazo para crear un xeodestino.
«É moi positivo para todo este desastre urbanístico que hai en Galicia. E non digamos en pobos máis pequenos ou medianos, onde as infraestruturas foran creadas sen moita planificación», explica Mon, de Mutante Creativo, un dos fundadores do DesOrdes. No seu caso, a iniciativa comezou como unha «xuntanza» entre artistas urbanos que, dada a boa acollida que tivo no pobo, acabo por converterse en festival. «É un proxecto que serviu de modelo», engade o tamén organizador do Rexenera Fest de Carballo, un dos primeiros municipios da provincia en sumarse a estas iniciativas.
«Actualmente é o recurso turístico do núcleo urbano polo que máis se pregunta e tamén e o tipo de visita guiada para grupos máis solicitada», contan desde a oficina de turismo carballesa, onde explican que, ademais de «intervir sobre o espazo público para embelecer, humanizar e crear espazos de convivencia», buscábase crear un recurso cultural e de identidade: «Dous dos ingredientes fundamentais do proxecto son a aceptación dos veciños como algo propio e motivo de orgullo, así como contar con artistas locais que axudaron a impulsalo».
Sentimento de orgullo
E é que outra das patas deste tipo de iniciativas é fomentar a participación e o sentimento de identidade da poboación local. Téñeno claro nAs Pontes, onde o proxecto EnPezas —que a diferenza doutros non realízase en formato de festival, senón ao longo do ano— naceu coa vocación. «O máis importante do noso proxecto, máis aló da representación artística, é o concepto de participación da cidadanía, o sentido de que ese museo pertence a todo o mundo e que todos formamos parte del», explica a concelleira de Cultura, Lorena Tenreiro. É por iso que a temática de todos os murais debe estar vinculada o municipio, como o dedicado ao seu fundador, García Rodríguez, ou o que a beiras do río conta a lenda do Eume. Hai tres modalidades de obras: de autor, de artistas locais e de colectivos da zona. «É un proxecto que moi querido polos veciños e veciñas. Hai un sentido de orgullo brutal».
Nese sentido, as organizadoras do Delas Fest van un paso máis aló. Trátase dun caso máis particular, xa que só participan mulleres e realízase en diferentes municipios da área compostelá, como Brión ou Negreira. «Traballamos de maneira contextual, cos lugares onde vamos a intervir e cos colectivos ou persoas que viven neles», explica Sonia. Conta que, unha vez decídese que muros se van a pintar, fanse unha serie de reunións entre as artistas e os colectivos da zona e «froito dese proceso de diálogo, xurde a idea final». Pon como exemplo o caso dunha persoa que quixo facer un mural sobre tarefas domésticas e pediu ás veciñas que levasen fotos antigas de mulleres na cociña. A temática é libre, pero debe ter perspectiva de xénero.
O Delas Fest xurdiu dunha iniciativa que buscaba dar visibilidade ás mulleres, que só representaban un 10 ?% dos carteis dos festivais de arte urbana. E é que outra das consecuencias que tiveron este tipo de iniciativas é que han catapultado aos artistas galegos.
Un espectáculo visual
«Cando empezamos, a acción de pintar na rúa non estaba ben vista. Moitos dos artistas pintaban en clandestinidade e agora fano ante miles de persoas. É un espectáculo visual», explica Eduardo Hermida, impulsor das Meninas de Canido en Ferrol, outra das iniciativas pioneiras da provincia, que este ano cumpriu a maioría de idade. «Empeza por unha acción reivindicativa, para disimular un pouco a tristeza e o abandono que sufría o barrio», explica sobre a orixe do proxecto, coa particularidade de ser o único cun tema común. «Todo se centra na interpretación dun cadro do barroco para convertelo nunha peza moderna. Intentamos sacar a arte dos museos para facelo popular», engade. Esta democratización da cultura foi outro dos obxectivos que tiñan os pioneiros como Mon ou o propio Hermida: «Encántame o que hai na provincia e gustaríame ter máis conexión entre nós».