Juan Herreros : «A intermodal será un conxunto valioso de arquitecturas, singular e coherente»

Fai dez anos gañou o concurso internacional de ideas para a intermodal de Santiago. Pero aquel deseño nunca se executou. No seu lugar optouse por unha solución que integra tres pezas, das que Juan Herreros (El Escorial, 1958) asina a pasarela peonil, xa finalizada, e un edificio de viaxeiros para a estación do tren que se incorporará con atraso ao conxunto e que aínda está pendente da aprobación do proxecto polo ADIF. Herreros di que merecerá a pena a espera por unha peza ambiciosa e que incluirá unha gran praza de acceso desde a rúa do Hórreo.

-O que máis chama a atención da pasarela desde fóra é ese enorme espazo que a separa da estación do tren e que aloxará o novo edificio de viaxeiros.

-Así é. Ese edificio axustarase á pasarela e será todo un.

-Pasará tempo. Ese edificio e a súa ensamblaxe coa pasarela aínda agardan o proxecto do ADIF.

-O ADIF ten que aprobalo e presentalo, pero iso queda fóra da miña responsabilidade.

-Está claro. Non fose mellor unha execución coordinada dos tres ámbitos da intermodal para que a posta en servizo do conxunto fose uniforme?

-Bo, de novo non é un asunto meu. As cousas fanse como mellor resultan en cada momento. Son proxectos laboriosos de executar, con axentes e equipos diferentes. O bo é dispor de proxectos directores integrados e coherentes entre eles. Creo que hai garantías de que o conxunto da estación, a pasarela e a terminal de autobuses conformarán unha unidade integrada e coherente que se verá co tempo. Está ben ter realizado o esforzo de ter os proxectos á vez, aínda que a súa construción se difira no tempo por motivos alleos á vontade dos técnicos.

-Merecerá a pena ese atraso?

-Si. É un conxunto de arquitecturas valioso no que todas as pezas terán unha singularidade e estarán integradas nun escenario urbano que non o teñen todas as cidades españolas. Hai que agardar, pero creo que para ben.

-Na reforma da estación de tren, a cidade pide un proxecto con dotacións e servizos suficientes, como un aparcadoiro amplo. Responderá as expectativas?

-Si. Esas demandas foron estudadas e establecidas por criterios de dimensionado científicos, técnicos e urbanos. E o conxunto deses proxectos achega o número de prazas, de dársenas e de accesos que se consideran necesarios para que o resultado sexa satisfactorio. Pero non falaría de reforma da estación, senón dun novo edificio de viaxeiros, algo moi ambicioso e de gran valor. É a súa incorporación á estación antiga, todas as pezas históricas da estación van estar integradas no conxunto. Como a marquesiña, que se preserva e convértese nunha peza simbólica que expresa a historia da chegada do ferrocarril a Santiago. O novo edificio non renuncia ao pasado da estación e engádelle unha capa nova de contemporaneidade.

-Dese proxecto tamén depende a praza que dará acceso á pasarela pola rúa do Hórreo.

-Si. Esa praza pódese explicar como un ensanche moi xeneroso de acéiraa sur da rúa, que terá un nivel máis urbano e outro, un pouco máis alto, que xerará a propia entrada de viaxeiros ao vestíbulo da nova estación. Esa praza terá, sobre todo, o valor de ser a primeira imaxe que teñan da cidade as persoas que chegan a Santiago, e estou a pensar nos turistas. Un espazo xeneroso e aberto que transmita a idea de amabilidade que a cidade ten para cos seus viaxeiros.

-E ese conxunto respectará a escalinata de pedra que agora dá acceso á estación de tren?

-Si, a escalinata seguirá aí.

-Ao final, a intermodal preservará o empaquetado que transmitía o proxecto co que gañou fai dez anos o concurso de ideas.

-Creo que se mantivo moito o espírito daquela proposta. A formalización foi diferente, porque a realidade impón as súas condicións. Pero o importante é que o concepto de construír unha estación sobre as vías, que tivese un beneficio inmediato na operatividade da intermodalidade das estacións de autobuses e trens, vísese enriquecido por un valor engadido, que é a conexión directa, peonil e en bicicleta, desde o centro ata os barrios ao sur, ao parque das brañas e á Cidade da Cultura. E regalarlle á xente que durante décadas deu rodeos incómodos unha travesía agradable coa que chegar ao centro en apenas uns minutos. É algo que transformará moito a cidade.

«Este proxecto expresa mellor a loita contra os excesos que o do 2011»

Herreros pon en valor o comedido deseño actual da intermodal fronte á súa proposta do 2011, máis ambiciosa e espectacular.

-Por que quedou no caixón?

-Aquel proxecto xurdiu nun momento no que se reformulaban cuestións asociadas á necesidade dunha nova xeración de estacións que viñan arrastrando os proxectos urbanísticos moi ambiciosos e que se consideraba que tiñan un papel máis transcendental na rexeneración da cidade do que se cadra deberían ter. Creo que non estivo mal. Pero co tempo acabámoslle collendo cariño á nova versión, moi parecida á orixinal, pero máis medida, con menos exceso de actividades paralelas ou programas comerciais que moitas veces desvirtúan esas cuestións. Hai unha certa lección en canto á sustentabilidade da operación, ao pragmatismo da súa misión. Non deixa de xogar a depositar unha peza de arquitectura contemporánea sobre a paisaxe da cidade, pero renuncia a cousas que fai dez anos parecían máis lóxicas. A estación é hoxe máis comedida e penso que expresa mellor a loita contra os excesos de hoxe. En dez anos o mundo cambiou e se cadra inaugurar agora unha estación tan espectacular podería ser motivo de arrepentimento.

-Dalgunha forma, o que entón puido interpretarse como unha falta de ambición para executar aquel proxecto hase convertido despois en clarividencia para transformalo nunha obra máis pegada á realidade actual.

-Absolutamente. Nestes dez anos non vivín nin unha soa renuncia nos procesos de deseños do conxunto, a comodidade, accesibilidade, capacidade. Foi como un retractilado daquel proxecto de fai dez anos, pero a peza retractilada contén os mesmos servizos. E creo que houbo un enriquecemento en certos aspectos que poida que pasen desapercibidos e que terán moito que ver coa calidade e comodidade dos viaxeiros.

-Salvo a intermodal de Vigo, o resto tamén han ir reconverténdose. Está o caso do proxecto de Norman Foster en Ourense.

-Paréceme moi interesante esta reflexión, porque ao final a idea é que a estación lle ofrece á cidade este valor engadido da conexión. Pon en valor a natureza, o parque das Brañas. O barranco e as vías do tren dificultaron que a cidade crecese, pero, unha vez que descubrimos o valor do parque, facelo competir cunha peza de arquitectura exageradamente musculosa… Hoxe síntome moi cómodo dicindo que isto é tan sinxelo como cruzar, pór un ascensores ao final, unhas boas escaleiras e unha rampla para as persoas con dificultade de movementos, enchufarle unha estación que está moi comedida pero que non renuncia á comodidade dos seus servizos e aplicarlle unha estación de autobuses. E a estación é o centro de gravidade de todo iso, pero non por monumentalidade, senón por operatividade.

«A pasarela debe ter unha nobreza no seu encontro e conexión coa rúa do Hórreo»

O autor da pasarela desexa participar na reforma da rúa do Hórreo na que desemboca.

-Expresou o seu interese en colaborar nesa reforma da rúa.

-É unha peza urbana á que atende a pasarela e non temos ningunha dúbida de que se fará o mellor que se poida e que haberá profesionais implicados co mellor desexo, pero gustaríanos formar parte. Por cariño ao noso proxecto e porque desenvolvemos un cariño cara á cidade de Santiago que non quixésemos que se interrompese.

-Que solución propón?

-Creo que terá tres etapas. A primeira é conseguir que a pasarela que agora desemboca nunha beirarrúa relativamente estreita teña unha nobreza nese encontro e unha conexión co outro lado da rúa do Hórreo. É algo máis que mobiliario urbano e pavimentación. E haberá un segundo escenario, cando chegue a estación de viaxeiros e esa praza, que sabemos como quere ser e por iso parécenos importante que nese deseño que se faga da rúa considérese o que vai ocorrer. E un terceiro nivel, que é que se remate por romper a condición de avenida de bordo que ten a rúa do Hórreo e que quede integrada como unha máis na cidade.

-A estación de autobuses xa está finalizada. Que lle parece?

-Ten unha calidade arquitectónica e, sobre todo, funcional notable. Como primeira peza do conxunto está moi ben e marca un bo nivel de inicio. Tamén está o redeseño da rúa Clara Campoamor e a praza, que fixemos nós. Son espazos que a cidade gaña da nada. A saída da pasarela cara á praza de Clara Campoamor é moi expresiva e a simétrica da que aínda non se puido facer no outro lado. Por unha vez, o sur gaña.

---

---

---