Arantza Portabales: «O Santiago no que estudei era o dos locutorios, do Blaster e do Pérez»

Naceu en San Sebastián, filla de emigrantes, e aos doce anos, máis pola súa nai que polo sei pai, a familia volveu a Galicia. Aquilo foi «horrible, non o superaba, non é o mesmo regresar desde Donosti nun mundo globalizado que daquela», conta Arantza Portabales. Ela, que ía case un ano adiantada en moda e cine respecto das súas amigas de aquí, «eu dicíalles, vanse levar uns pantalóns que se chaman Chevignon, e outros que se chaman Pepe, e non o crían». Ademais, di, o cambio colleuna xusto cando espertaba: «Sempre fun unha nena de estar encerrada na casa e ese ano despeguei».

O trauma debéuselle de ir pronto, porque lembra a puberdade «como a mellor época de miña vida, en canto empecei o bacharelato pasábao tan ben que me namorei totalmente de Galicia». Lembra cando viñan a Marín en vacacións, desde San Sebastián, naqueles trens de ferro que plasmou en Ou libro dous trens, de Galaxia. «Dezaseis horas de viaxe, e miña nai cando avistaba isto sempre dicía, ‘xa cheira a Galicia’, aínda que a min non me cheiraba», admite.

Desde os doce anos sabía que quería estudar Dereito, e foise a San Sebastián, onde seguía vivindo seu irmá. Pero tiña ganas de experimentar a vida universitaria, así que a partir de cuarto chegou a Santiago. Foi no 95 e xa non deixaría esta cidade. Foron anos marabillosos. Nos que tamén coñeceu ao seu home, «coñecino na rúa Nova de Abaixo, eramos veciños de ventá e falabamos así, con carteis». Case escapa cando no seu primeiro paseo pola zona vella el díxolle: teño claro onde estarei en trinta anos, cun traballo cojonudo e unha tía cojonuda coma ti, e a ser posible nesta cidade. «Case saio correndo, foi o primeiro fin de semana que saímos». Non marchou, e a cousa foi bastante ben.

Os anos de carreira foron «chulísimos, eu non fago diferenza entre os 16 e os 23». Despois a cousa cambiou, porque pasou dous anos pechada para sacar a oposición. Fíxoo, por suposto. O Santiago universitario, lembra, «era o Santiago dos locutorios, o de saír ás dez da noite para chamar a teus pais, o do táper, o de festa domingo, luns, martes e mércores, o da Catedral, do Blaster e do Pérez». Festeira, pero a carreira sacouna con nota, «eu tiña o meu punto, estudaba xaneiro e febreiro, e maio e xuño». E engade rindo, «Divos non me fixo delgada pero fíxome lista, é a teoría da compensación».

Desde o 95 vive en Santiago, aínda que no 2002, como lles ocorreu a tantos veciños, marchou para Cacheiras. Aos corenta anos, Arantza comezou a escribir, Por que? Era una lectora empedernida pero non escribía absolutamente nada. Con 40 xustos, «sempre o digo, volvinme tola». Botou a vista atrás, e xa o fixera todo, sacara a oposición, casara, tivera dúas fillas, «entrei nunha crise existencial, levaba moito tempo facendo cousas para os demais, non tiña un recuncho para min». Así empezou. Hoxe, di, a Arantza escritora é a que lle permite «ser mellor nai, esposa, traballadora, axúdame a manter o equilibrio». Tampouco é doado, o seu home tivo que deixar o traballo dous anos para quedar na casa e coller o temón «porque se non, non damos».

Empezou gañando concursos de microrrelatos e o primeiro libro que sacou é precisamente deste tipo, A Celeste compreina nun anciño. Despois lanzouse á novela por entregas de La Voz de Galicia, gañouna, e a partir de aí foi todo cara arriba.

De momento segue a traballar «porque os cartos da literatura chegan tarde e de xeito escalado, hai un estudo que di que o 90 % dos escritores gañan menos de mil euros ao ano». Pero si houbo un cambio moi importante na súa vida, e por fin se considera escritora: «Custoume dicir son escritora, agora xa o digo».

«Tradúzome porque quero decidir se un personaxe di manda ovos ou manda carallo»

 

 

Arantza apura o seu último libro, a continuación de Beleza vermella. Pensa moito o que vai escribir, pero cando se senta a facelo «son grafocompulsiva». En dous meses conta en telo rematada. Bebe da súa orixe, o microrrelato, e do seu entorno, así que «escribo bebe e concisa, o que me desparramo falando non o fago escribindo, non son unha escritora especialmente descritiva», di.

As súas dúas últimas obras, Deixe a súa mensaxe despois do sinal e Beleza vermella, traduciunas ela mesma ao castelán. «Nunca traduciría a ninguén, seguramente un tradutor sabe traducir mellor as expresións, pero non sabe o que eu quixen dicir en cada momento». Fai so uns días as redes sociais recollían unha polémica polo feito de traducirse ao castelán, un debate no que Arantza non entra, «dame igual, pero como me dixo a miña editora, eu quero decidir se nun momento un personaxe di manda ovos ou manda carallo».

Un impulso ao Gaiás

Aínda que vive en Cacheiras, Portabales traballa en Santiago e destaca a vida cultural da cidade. Dálle pena que non se explote o Gaiás tal e como merece, «gustaríame que se explotase ese marabilloso edificio que é a Cidade da Cultura, pásalle como ao guapo que non cre que o é, e por iso non ten atractivo. Os santiagueses non cremos no Gaiás, se cobrásemos vinte euros por entrar, os xaponeses farían cola».

Tamén pensa que o Ensanche ten que facer unha reflexión: «Se es traballador e queres alugar un piso, vanche ofrecer o mesmo que che ofrecían hai trinta nos». Pero está encantada nesta cidade, esa na que hai moitos anos, paseando pola zona vella, o seu home dixo que sería o seu fogar.

---

---

---