Os laboratorios da Axencia de Doazón, situados en Santiago, procesan todas as doazóns que se fan en Galicia
18 feb 2019 . Actualizado ás 10:56 h.Din da xente sen ánimo que non lle corre polas veas, da realeza que lles brota azul e García Lorca inmortalizouna nunha tráxica voda. Cada ser humano ten unha media de cinco litros de sangue, o ouro vermello que transporta as células necesarias para realizar funcións vitais. Moitos a doan. E toda pasa por este centro. Polos laboratorios da Axencia de Doazón de Órganos e Sangue (ADOS), situada no campus universitario de Santiago. Aquí chegan, todos os días, uns douscentos litros de sangue, aquí clasifícase, procésase e distribúese. O destino, 32 hospitais públicos e privados da comunidade galega. Aínda que ese non é o obxectivo final, senón o paciente, de vea a vea para dar vida.
Que se fai neste centro? Como se procesa, clasifícase e analízase o sangue? Trazabilidade, seguridade e ritmo. Son as tres máximas dos profesionais que traballan nestas instalacións. Trazabilidade, porque a doazón é anónima e altruísta, pero se en calquera momento xorde un problema hai que poder identificar perfectamente cando se realizou esa doazón, aínda que fose anos atrás. Seguridade, porque ás probas ás que están obrigados por norma a axencia suma outras adicionais. «Nestes centros a calidade non é un valor engadido, é unha obrigación», explica Marisa López, directora de ADOS. E ritmo, porque o proceso non para. A axencia está aberta as 24 horas do día e os 365 días do ano.
Cada mañá as dez unidades móbiles saen a distintas localidades galegas. A elas súmanse os sete puntos fixos, situados nos principais hospitais. A volta realízase en dúas quendas. O sangue chega ao centro ao mediodía e pola noite. E en ambos os casos arrinca o mesmo proceso. Explícao María Adiantado, xefa da área de sangue da axencia, «o primeiro que facemos é unha proba rápida para determinar o grupo sanguíneo, e despois o contrapesado, para que a centrifugadora funcione». Cada unidade son 450 mililitros, e prodúcense ao día unha media de entre 350 e 450 doazóns «aínda que hoxe superamos as 500», lembra Adiantado. En total, unha media diaria de 200 litros.
As plaquetas só se conservan sete días a 22 graos, o plasma a -30, e os hematíes a catro
En todo momento se mantén unha temperatura estable, duns 22 graos, debido sobre todo á fraxilidade das plaquetas. Cando as bolsas saen das centrifugadoras, cada elemento pode diferenciarse claramente: debaixo, os hematíes, dun vermello intenso; amais , o plasma, amarelo; e no medio, unha fina liña, a denominada capa leucoplaquetaria. É unha cadea de produción rigorosa. Separados os compoñentes, aínda que na mesma bolsa, toca repartilos. Diso encárgase a máquina fraccionadora baixo a atenta mirada de Cristina, unha das técnicas do centro. As plaquetas quedan na bolsa orixinal e os outros compoñentes pasan ás súas unidades correspondentes. No caso dos glóbulos vermellos ou hematíes engádeselles unha solución aditiva para que se conserven, e posteriormente fíltranse para eliminar calquera resto de glóbulo branco, por que?, «non serven para nada e dan reaccións febrís ao paciente», di María. Finalmente consérvanse a catro graos durante un prazo máximo de 42 días.
Non todos os compoñentes do sangue aguantan tanto. As plaquetas só poden manterse sete días. Tamén se lles engade unha solución aditiva, deben estar en axitación permanente, non apiladas e a 22 graos. O armario plaquetario as conserva en baldas que fan oscilar sistematicamente as bolsas.
E finalmente está o plasma, que se utiliza de dúas formas. A maioría, o 85-90 %, conxélase en menos de 24 horas e almacénase por baixo de 30 graos. Envíase a unha empresa autorizada e prodúcense fármacos derivados do plasma que se remiten ás farmacias hospitalarias. O outro pequena porcentaxe sométese a unha técnica de redución de patógenos que aínda que non é obrigatoria permite mellorar o proceso. Conxélase en fresco e pode estar almacenado dous anos. É un produto que se destina a pacientes moi delicados, por exemplo os grandes queimados.
As unidades chegan en dúas quendas, ao mediodía e pola noite, e comeza o procesado
En que se utiliza?
Galicia necesita entre 400 e 500 doazóns diarias para manter a actividade asistencial. Os glóbulos vermellos son o principal compoñente ao que se recorre nas intervencións cirúrxicas, pero en operacións complexas, como un transplante, poden chegar a precisarse unidades dos tres compoñentes. ADOS distribúe a 32 hospitais públicos e privados da comunidade. Un programa informático permite coñecer ao momento a situación de stock de cada centro. Diariamente faise unha distribución ordinaria, e existe un servizo urxente que funciona todos os días do ano. «Todos os hospitais ? di Adiantado? fan unha xestión racional do sangue, é dicir, os índices de consumo son moi responsables».
Mentres, o laboratorio analiza
Mentres isto se realiza coas unidades que se van destinar a outros pacientes, o laboratorio de bioloxía molecular fai exhaustivas análises do sangue. Hemograma, detección de enfermidades transmisibles, e ademais por dobre vía, porque ao test serológico únese unha proba por PCR. Que permite? Que se un paciente contrae un virus poida detectarse uns nove días antes que no test ordinario. Ademais, envíanse ao doante os resultados dun hemograma para que coñeza o seu estado de saúde e agradecer así un xesto que realizan miles de galegos, e que todos os días salva vidas.
O grupo sanguíneo máis raro
A todo o mundo lle resultan familiares grupos sanguíneos como o A positivo ou o 0 negativo, que ademais é doante universal, pero hai persoas cuxo RH é unha singularidade. Son os fenotipos raros, que supoñen para a Axencia un reto porque hai que garantir que estas persoas poidan recibir unha doazón en caso de necesidade. Null ou Cellano son algúns destes casos, polo que cando nunha análise rutineira detéctanse estes grupos proponse aos usuarios que fagan unha doazón para criopreservarla e poder usala así en caso de urxencia. Ademais, hai unha rede conectada en toda España para avisar a este tipo de doantes, cando un paciente necesita sangue de fenotipos raros.
E cantas unidades rexéitanse tras unha doazón? Tanto Marisa López como María Adiantado coinciden en que a porcentaxe é moi pequeno. E o é por dous motivos, porque a entrevista que fan os profesionais antes da extracción é completa, e porque os propios doantes están concienciados e informan de calquera incidencia que poida impedir este acto. E é que aos requisitos xerais de idade, peso e ausencia de determinadas enfermidades únense outras circunstancias especiais que impiden levar a cabo unha doazón, como estar tomando algún tipo de medicamento, ter viaxado recentemente a países con determinadas enfermidades endémicas ou ter febre.