«Os coidadores ignoran o que son as súas necesidades e esquécense de eles»

Quen coida ao coidador? Esta cuestión abordaraa a enfermeira de oncoloxía do Chop María del Carmen Hevia Pardo (Pontevedra, 1970) o vindeiro martes, 12 de novembro, na cuarta Charla Saudable do 2019. Será ás 20 horas, con entrada libre, na sede de Afundación, en Pontevedra. Hevia traballa en Oncoloxía 1 desde febreiro deste ano, tras a última mobilidade interna, e antes foi enfermeira en Medicina Interna e a unidade de Paliativos.

-A súa charla leva por título Coidar ao coidador. A que coidadores vai dirixida?

-Vai dirixida a coidadores habituais en casa. Creo que hoxe en día coidadores somos todos. Ao longo da vida vainos a tocar coidar, desde que tes un neno pequeno. O que pasa é que estamos a acostumados coidar a persoas sas, pero nun momento dado vainos tocar coidar a persoas enfermas. Polas expectativas de vida e o avance do medicamento vívese máis anos, aínda que hai enfermidades crónicas como a diabetes e dexenerativas como as demencias, párkinson... Ou mesmo moitas enfermidades raras en nenos.

-Todo o mundo vale para coidar?

-Coidar implica, é o que nos ensinaron, un cariño, un apoio, pero nunca podemos deixar de lado ou abandonar o coidado da persoa que coida. En xeral, os coidadores ignoran o que son as súas necesidades por dedicarse ao 100 % a coidar e esquécense deles.

-Cando o coidador se debe preocupar polo seu coidado propio?

-Desde o principio. Para min os alicerces do coidado son catro. Ter un benestar físico, un equilibrio anímico, un apoio emocional e unha vida saudable. Ti se non che coidas dificilmente vas poder coidar. É o que se coñece como o autocuidado, cóidache ti. Se non estás ben fisicamente, animicamente e emocionalmente pouco vas poder ofrecer á persoa enferma.

-Hai que traballar antes para previr situacións graves?

-Hai certas situacións en que a persoa coidadora ten desequilibrios físicos e emocionais. É o que se coñece como a síndrome do coidador.

-Como se pode evitar?

-É importante ter un coñecemento do que é o diagnóstico e prognóstico da enfermidade. Hai que saber a que che vas enfrontar. Ao principio os coidados poden ser mínimos, pero a medida que avanza a enfermidade, por exemplo se falamos dunha demencia ou de procesos oncolóxicos, podemos estar moitos anos. Xa só o feito do diagnóstico da enfermidade á persoa altéraa. Sempre digo que a moitas persoas bótaselles o mundo amais por unha mala organización e planificación. Se ti nun principio sabes cal é o diagnóstico, que coidados vas ter que ofrecer e organízasche e planifícasche valo levar mellor. Hai que facelo xa desde o principio. Téndese a dicir, ‘eu vou poder'. Ao principio pode haber moitos coidadores, pero a enfermidade vai avanzando e quedas só. Entón chega o ‘eu podo, eu podo' e vas enchido a mochila ata que non podes con ela.

-Hai que dicir non sen medo?

-Hai que respectar e coñecer os teus límites, ata onde eu vou poder chegar. Se cadra se eu peso 60 quilos e teño que coidar a unha que pesa 120 non vou poder mobilizala. Antes teño que expormo e pedir axuda a outras persoas e dispor de materiais como un guindastre. Ver onde estou. É moi importante pedir axuda a outras persoas.

-Cuesta pedir esa axuda?

-Claro que custa porque crees que vas poder. Eu podo. O vínculo da persoa coidadora co enfermo é importante. Se vou coidar dun pai ou dunha persoa coa que non teño tanta vinculación. É diferente. A carga é maior cando o vínculo emocional é máis forte. Sempre hai un coidador principal. Hai que recoñecer os límites e pedir axuda e levar unha vida saudable, comer, durmir, facer algo de exercicio. Coidar a túa saúde tanto psicolóxica como física. Ir ao médico de cando en vez aínda que non che atopes mal.

-Son imprescindibles os respiros mentres se coida?

-Este tipo de coidados producen un carga emocional moi importante, de aí a axuda psicolóxica. A maioría das persoas maiores pola enfermidade teñen dor, tristeza, depresión, ven eles mesmos con máis necesidades e máis deterioración. Á persoa que é testemuña provócalle frustración, enojo e mesmo depresión. Dás coidados, pero non ves melloría. Son pacientes que cada vez demandan máis coidados e á frustración súmase o sentimento de culpa do coidador. Pero todos os días, unha hora ou dúas ou un día á semana téñomo que dedicar a min.

«O sentimento de culpa pode acabar en depresión»

Carmen Hevia subliña que o enfermo vai demandar cada vez máis coidados e máis atención.

-Xorden conflitos familiares?

-Si. Está o coidador principal, que adoita ser un fillo, e logo está outro fillo que vén de visita e sempre o van a tratar mellor que ao coidador. Son importantes as habilidades comunicativas.

-A que se refire?

-A saber manexalo con empatía. Estar ao seu lado, coñecer os seus sentimentos e saber que é a enfermidade a que fai que diga cousas ou se en fronte ao coidador. Non se pode tomar como algo persoal. Saber empatizar, aínda que sexa difícil. É importante para o coidador que outras persoas valoren o seu traballo. Por iso é bo xa non só asistir a terapias senón a asociacións onde hai outros coidadores que están a pasar pola mesma situación. Esa frustración mellora ao verte reflectida noutras persoas.

-Que fai mal o coidador?

-Son enfermidades que, polo xeral, empeoran e cada vez as necesidades son maiores. Cando se vai a casa é cando se atopa co ‘agora eu que fago'. Pero iso o que dicía ao principio de organizarse. Hai coidadores que deixan para comer ou de tomarse o seu tratamento por dedicarse ao 100 %. Non saen ou se saen séntense culpables. Os centros de día ofrecen moita axuda para poder organizarse. Hai que saber dicir que non, que non podo e descansar un mes ou dous para poder cargar enerxía e reforzarse.

-Dura máis o seu duelo?

-Un falecemento leva aparellado un proceso de duelo que dura unha media de dous anos. Sumar a ese sentimento de culpa, o ‘e se', o ‘e se non fixese isto'. Ese sentimento de culpa pode acabar en depresión. Un proceso oncolóxico pode durar dous anos, tres, pero unha demencia ou unha esclerose poden ser trece, catorce ou quince anos. O traballo do coidador non se valora cando hai coidadores dos que aprendemos os profesionais sanitarios.

---

---

---