Dous estudantes de Medicina da USC deseñaron un dispositivo que cuantifica en tempo real a concentración de bacterias. Bactidec permite anticiparse á aparición dunha infección que adoita tardar tres días en facerse visible e afecta ao 9 % das persoas operadas
26 ago 2019 . Actualizado ás 09:48 h.Aínda que Bactidec nacese na rotación cirúrxica de dous estudantes de Medicina , a verdade é que esta historia empeza antes, moito antes. Aquel día no que José Rodríguez Gago e Carlos de Frías coñecéronse. Coincidiran dúas mentes espertas e sobre todo moi inquedas, que bulían na súa etapa nas Doroteas de Pontevedra; que gañaron grandes premios no instituto Sánchez Cantón e que agora, cando van empezar quinto e sexto ano de Medicina , deseñaron un dispositivo revolucionario. Algo así como os ollos que faltaban á cirurxía. «Queremos que chegue a ser como o que no seu día foi o termómetro ou o fonendoscopio. Que sexa un aparello que sexa de uso común, que se utilice todos os días» e a iso contribúe un deseño sinxelo, un custo asumible e un tamaño cómodo.
«Descubrimos que moitas veces os pacientes sofren infeccións posquirúrgicas tras unha operación que aparentemente saíu ben, que pode deixar ao paciente tocado ou mesmo chegar a morrer», lembra Carlos. O 9 % dos pacientes en España, como media, desenvolven unha infección posoperatoria. Descubriron tamén que, en realidade, non existía nada capaz de anticiparse á aparición da infección. Así que un día, hai pouco menos de dous anos estaban inmersos nunha desas tormentas de ideas que os caracterizan e José e Carlos acordáronse da espectrofotometría de masas. Foron a consultar co seu profesor de bioquímica. E despois co de microbioloxía. E despois cun compañeiro que sabía de cuestións electrónicas. E con todo crearon un dispositivo capaz de cuantificar bacterias en tempo real.
«Tes unha cicatriz e tomas unhas mostras seriadas e podes ir vendo onde aumenta e diminúe o número de bacterias. Se localizas un punto onde hai moitas bacterias podes limpar e mellorar a asepsia», explica Rodríguez Gago. A medición faise lanzando un feixe de luz. Cada molécula absorbe unha cantidade concreta, co que a que volve de rebote permite discernir se hai bacterias ou non. E cantas. «Buscamos unhas moléculas concretas que hai na parede bacteriana e desa forma sabemos cantas están presente en tempo real».
Claro que as bacterias non son boas. Nin tampouco malas. Depende do contexto. «Temos bacterias no intestino e son nosas mellores amigas, sen elas non poderiamos facer a dixestión. Pero se saen ao peritoneo son moi perigosas», aclaran. Pero diferencialas é importante por unha razón: o tratamento. «Temos pensado desenvolver máis o dispositivo para que nos permita diferenciar entre grampositivas e gramnegativas, dous grandes grupos con tratamentos antibióticos diferentes. Fano medindo moléculas que están presentes nun tipo, pero non no outro.
É un avance importante, un xeito de obter información precisa en tempo real cun dispositivo portátil. Pero non é por si mesma unha ferramenta diagnóstica nin vai varrer as alternativas actuais, como os cultivos, senón que o máis probable é que colabore con eles.
«Quixemos dar outro enfoque, non tanto a saber que bacterias desde un primeiro momento, se non que as hai, o que nos permite facer dúas cousas: previr a infección mellorando as técnicas de asepsia e no caso de que apareza, tratala mellor, anticiparse a ela». A súa idea halles valido unha viaxe a Silicon Valley .
Porque as infeccións tardan en facerse visibles ata tres días, que é o tempo no que aparecen síntomas e ese atraso supón un custo de 90.000 euros por paciente. «Todo o tratamento é en base aos síntomas, porque non hai outro xeito de vela: febre, supuración...». O único que se pode facer durante eses tres días é supor que a hai e tratala.
1 A tecnoloxía. Bactidec baséase na espectrofotometría de masas, que mide a presenza de bacterias nun punto determinado en tempo real.
2 O funcionamento. Coa espectrofotometría buscan unhas moléculas concretas presentes nas paredes bacterianas e son capaces de cuantificalas en tempo real.
3 As vantaxes. O dispositivo é pequeno, manexable e ten un custo asumible. Ademais, permite anticiparse ás infeccións posoperatorias, que afectan ao 9 % dos pacientes en España e supoñen 90.000 euros por persoa.