Ao fondo dun viario de curvas imposibles están os restos dun balneario con historia singular
01 may 2018 . Actualizado ás 12:10 h.A frase agárrache que hai curvas debeu de facerse para definir sitios como a estrada que permite chegar ata os Baños de San Xusto, en Cotobade . Aínda que o seu asfaltado aparenta novo e a súa anchura é de agradecer, as curvas e as súas estrepitosas baixadas convértena nunha especie de montaña rusa cercada por un bosque no que os eucaliptos compiten coa flora autóctona. O seu é deixar atrás a famosa carballeira de San Xusto e baixar ata beiras do Lérez, que é onde morre a estrada e un tópase de fronte cun lugar máis que singular. Aí están uns antigos baños e unha vella fábrica da luz. Pero vaiamos aos poucos.
O primeiro que ve o forasteiro é unha especie de área de descanso, con mesas e bancos. Enseguida salta á vista que non é un merendeiro con vistas bonitas ao Lérez sen moito máis. Ten algo especial. Entre as mesas hai unhas vellas bañeiras, agora baleiras e á intemperie, pero que outrora tiveron moita vida e estaban baixo cuberto. Tamén hai un caño de plástico con estética descoidada pero do que brota un manancial de auga morna e cheirosa. Existe mesmo un galpón cunhas duchas e unha bañeira esnaquizada que poñen a nota de feísmo nunha contorna, polo demais, de auténtica postal.
Que é todo iso? A resposta está preto. Se un volve a reptar pola estrada e achégase á aldea máis próxima, Outeiro, os veciños contan a historia. Quen fala é Dolores , de 74 anos, que enseguida despexa dúbidas, aínda que, como boa galega, antes de responder pregunta: «Rapaza, non me dirás que fuches ti soa aí aos baños, non ves que é un sitio moi apartado?», di el á xornalista. Logo, indica: «Aí houbo un balneario ou mais ben un sitio con bañeiras ao que viña un monte de xente tomar as augas. Eu mesma me bañei aí pero hai moito, moito tempo... habitacións nunca houbo, pero había unha persoa que quentaba a auga e lavaba as bañeiras, penso que era todo do Concello. O que pasa é que despois foi caendo todo e ao último fixeron aí tamén un caseto ao que lle puxeron unhas duchas novas, pero iso xa non funcionou moito», conta. Logo, case entre susurros, di: «E logo non sabes que había tamén unhas bañeiras algo apartadas que eran para os tísicos e os tuberculosos?. Nesas ninguén se quería meter, eran para os enfermos», explica.
As palabras de Dolores confírmaas logo Manuel Reboredo. El, ademais de veciño e antigo concelleiro nacionalista de Cotobade, é doutor en Historia. E no seu día resumiu nun boletín informativo local o que foi pescudando dos baños.
De principios do século pasado
Grazas ao testemuño do seu avó e doutros veciños puido saber que antigamente había unhas pilas para bañarse a pé do río Lerez e que foi en 1915 cando o Concello construíu un edificio un pouco máis arriba que contaba con doce bañeiras, cada un nun cuarto con fiestra, espello, alfombra e taburete. Aí tomábanse os baños, que podían ser fríos ou quentes, xa que había un lugar onde se quentaba a auga e unha persoa encargada de facelo. Pagábase unha taxa e quen acudían a tomar estas augas, beneficiosas para a pel ou mesmo o fígado, ás veces pasaban a noite en casas ou palleiras de Outeiro, a aldea máis próxima. O balneario debeu ter a súa época de gloria naqueles felices anos vinte. Rematou deteriorándose excesivamente. Pero daquel edificio consérvanse vellas bañeiras. As máis lucidas eran as dos bañistas normais e correntes e unas un pouco máis precarias, de ladrillo e cemento, parece que eran as que se reservaban para os enfermos infecciosos. Hoxe hai que tirar de historia para imaxinarse o esplendor do lugar aínda que a paisaxe, a singularidade das bañeiras e o ruído do Lérez xustifican ben a visita.