A densidade de poboación en varios concellos é similar xa á de zonas árticas

Fai un par de anos, no corazón do Macizo Central ourensán, unha escola unitaria pasou a converterse en tanatorio. «Facía falta o velorio, porque os vellos temos que morrer, e novos non hai», asumía entón un dos veciños daquela aldea de Chandrexa de Queixa. Ese concello presenta a menor densidade de poboación de Galicia: só hai tres veciños por quilómetro cadrado. Hai que cruzar todo o continente ata o Ártico para atopar unhas cifras similares en Europa.

O portal estatístico Eurostat ofrece a nivel provincial a súa maior desagregación de datos. Como Chandrexa, A Veiga ou Vilariño de Conso, os tres en Ourense e con menos de catro habitantes por quilómetro cadrado, hai provincias árticas cunha proporción similar, como a sueca Jämtland ou a finlandesa Kainuu.

«Hai que ter en conta que somos 34 núcleos, moi esparcidos, con 78 quilómetros de estradas e pistas», explica Francisco Rodríguez, alcalde dun dos concellos con maior superficie de Galicia. Os 416 censados, segundo o Instituto Galego de Estatística, repártense por 171 quilómetros cadrados baixo teitos de lousa. Para chegar a todos os puntos, o rexedor popular di que un microbus municipal percorre o concello para que os veciños vaian ao médico ou a comprar ao supermercado. Durante o confinamento, un servizo de Protección Civil visitaba as casas e levaba medicamento ou comida aos habitantes, cunha media de idade que roza os 60 anos. 

Como Laponia ou as Highlands

Na montaña lucense, Navia de Suarna, Cervantes ou Folgoso do Courel teñen uns cinco veciños por quilómetro cadrado. Volvendo ao mapa europeo, estas cifras repítense de novo en latitudes árticas como a provincia de Västerbotten, na Laponia sueca. Non sempre foi así. O catedrático Pegerto Saavedra, membro da Real Academia Galega de Historia e orixinario da Fonsagrada, lembra que nestes concellos «había unha densidade moi elevada polo sistema agrario» ata mediados do século pasado. Agora, este concello atópase entre os quince con menor taxa de veciños por quilómetro de Galicia.

Ata os anos trinta, A Fonsagrada era un dos polos demográficos da comunidade, cuns 18.000 residentes. Explica Saavedra que, durante anos, ese número mantívose constante nas zonas de montaña polo tipo de agricultura, «que precisa de moita forza de traballo e impedía que a xente marchase da casa», e a tardía emigración cara ao estranxeiro. Hoxe, A Fonsagrada ten algo máis de 3.400 censados, dispersos polo concello de maior extensión: sete veciños por quilómetro cadrado, os mesmos que en zonas das Highlands escocesas, como os condados de Lochaber e Caithness.

Novos veciños no pobo

Chandrexa perdeu cen habitantes nos últimos seis anos, pero a pandemia reverteu a situación. «Estamos creando postos de traballo. Contamos con rematar o ano con 41 novos polas necesidades do xeriátrico», asegura o alcalde, que estima que o censo crecerá en sesenta persoas vindas doutros lugares que compran casas para rehabilitar ou xubilados que se mudan desde as cidades máis próximas.

Na Veiga pasará algo extraordinario este ano: por primeira vez nun século aumentará o seu censo. É a previsión do alcalde, Juan Anta, que desde que asumiu o cargo impulsa iniciativas que permitan frear a sangría. En vinte anos perdeu 500 habitantes, pero desde o 2015 só 57. «A pandemia puido supor catro ou cinco empadroados máis, o resto veñen por outros proxectos, traballo ou construcción», responde o rexedor, que ve «temporal» a volta ao rural para fuxir do coronavirus: «Podemos aproveitalo, pero se non facemos transformación dos territorios con perspectiva de desenvolvemento e política fiscal é imposible».

Lugo, igual que o Tirol

Na comparación por provincias, Lugo aparece no posto 144 dun total de 1.523 rexións estudadas. Segundo datos de Eurostat, hai unhas 34 persoas por quilómetro cadrado, igual que no Tirol Occidental, en Austria , ao oeste de Innsbruck. Por diante hai varias provincias españolas como Badaxoz, Salamanca ou Albacete. Entre as trinta principais provincias con menor densidade de poboación en Europa hai tres españolas: Soria, Teruel e Conca, cunha proporción inferior aos dez habitantes.

Ourense figura na posición 203; A Coruña, na 801; e, Pontevedra, no posto 971. Por rexións, Galicia aparece na metade da táboa, cunha densidade de 92 habitantes por quilómetro cadrado, algo máis que o Alentejo portugués e por baixo de Asturias, Andalucía, North Yorkshire (Inglaterra) e Picardie (Francia).

---

---

---