Unha viaxe aos antigos arrecifes de coral da Serra dá Enciña da Lastra
Nas grutas de Covas, no concello ourensán de Rubiá, hai paredes que se remontan aos 470 millóns de anos
Xornalista en La Voz de Carballo. Podes contarme a túa historia ou suxerirme unha a través deste mail: pablo.varela\
En Ourense, a única provincia de Galicia sen bordo litoral, o mar tamén deixou o seu legado. Foi fai máis de 400 millóns de anos, coa formación do macrocontinente Pangea. «Pode parecer anómalo imaxinarse sedimentos mariños tan ao interior do territorio, pero hai que ver como se formou o mundo naquela época: xuntáronse dous grandes continentes, Gondwana e Laurasia, entre os cales estaba o océano Reico. E desa unión formouse Galicia», relata Juan Ramón Vidal Romaní, catedrático emérito de Xeoloxía da Universidade da Coruña.
Na aldea de Covas , situada no concello de Rubiá , a pegada dese pasado está presente nas entrañas dos montes próximos. O parque natural da Serra de Enciña de Lastra, todo un edén para os amantes da espeleología polos seus pendentes e canóns, integra unha serie de grutas de roca calcaria que, no seu momento, foron arrecifes de coral. Ignacio de Rafael Ramos, bombeiro na cidade das Burgas que chegou a realizar descensos en cavernas do Cáucaso, deu os seus primeiros pasos en Covas xunto ao seu tío. «Aínda teño unha colección de billetes de tren, amarelos polo paso do tempo, de cando iamos desde a cidade ata o apeadeiro do pobo. Foi o terreo de aprendizaxe de moitos espeleólogos galegos e leoneses»
As calcarias, non moi comúns en Galicia, si están máis presentes na zona este de a comunidade, onde tamén hai franxas de lousa e outras de cuarcita, entre máis materiais. Cóntao Eduardo González, xeólogo salmantino afincado en Ourense que viviu na comarca de Valdeorras e coñécea de corrida. «Neste caso habería que remontarse a uns 470 millóns de anos atrás», estima.
Eses antigos arrecifes de coral, agora calcarias, xeráronse pola acumulación de capas de miles de cadáveres, microorganismos e bivalvos que vivían en augas pouco profundas. «Falamos de cheas de anos nesta dinámica. De procesos que son moi, moi lentos. E tamén de que eses organismos eran moi diferentes, porque as especies tamén han ir cambiando», explica González. «Son rocas durísimas, pero disólvense en auga fría», agrega.
Actualmente, esas antigas estruturas arrecifales son, en realidade, masas montañosas. Con todo, Vidal Romaní matiza que «non falamos de arrecifes de coral como podemos entender os actuais, porque aqueles eran máis primitivos». Segundo estima o catedrático, de datas que oscilarían entre o período precámbrico e o cámbrico.
As covas de Rubiá, un filón patrimonial
En maio do ano 2018, Eduardo González participou en o Geolodía de a Sociedade Xeolóxica de España (SGE), cunha ruta didáctica por Valdeorras onde se abordou, precisamente, a diversidade de materiais que hai na Lastra. «Todos estes que vemos na zona eran o corazón dunha cordilleira montañosa. Son materiais moi antigos que tiveron outros moitos por amais », apuntaba entón.
Ademais, as cuarcitas duras que arrastra o río Sil desde a zona de Ponferrada tamén xogaron —e xogan— un papel na forma que teñen actualmente as covas de Rubiá. Ao chegar a esta zona de calcarias, os cantos e bloques que viaxan polo curso fluvial cóanse ás veces polos remolinos do río, penetrando e erosionando os materiais calcarios, máis brandos.
A serra garda, en definitiva, un inmenso patrimonio que ás veces pasa desapercibido. Nas paredes de grutas como a Cova do Rebolal, ademais daqueles vestixios mariños, tamén se poden ver arañazos e marcas deixadas por osos pardos, que segundo os investigadores poderían ter unha antigüidade que oscilaría entre os 20.000 e máis de 500.000 anos.