O forte lazo que une Boborás e Panamá

OURENSE

Fran Sieiro, en una imagen de archivo
Fran Sieiro, nunha imaxe de arquivo

Historiador fillo de emigrantes de Boborás, Francisco Sieiro centrou os seus estudos en pór en valor o papel dos emigrantes ao país centroamericano

03 may 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

A historia da súa propia familia foi a base da traxectoria profesional do historiador Francisco Sieiro, doutoramento en Historia de América na USC e experto en asuntos migratorios. El naceu en Bocas do Toro , Panamá, pero Galicia sempre estivo presente na súa vida: o seu pai, emigrante galego, foi un dos fundadores do centro español desta cidade caribeña. Naceu en Feás parroquia de Boborás, un municipio que na década dos sesenta viu diminuír a súa poboación nun 41 % debido a un éxodo concreto: «a gran maioría escolleron o mesmo destino, dedicáronse aos mesmos oficios e case todos regresan hoxe a pasar a xubilación na súa terra natal, seguen un patrón similar», destaca Sieiro; agora, cos seus pais xubilados, vive dacabalo entre os seus dous países. Reside en Panamá, pero pasa tempadas en Galicia; de feito, a pandemia fixo que o seu fillo nacese na terra onde o fixeron os seus avós.

O colectivo de muebleros viviu épocas máis douradas, conta Sieiro, e aínda hoxe seguen sendo fortes, están asociados e moi organizados. «Foi un negocio moi próspero, sobre todo na súa modalidade de cobro a créditos e aínda na actualidade, hai numerosas mueblerías por toda a xeografía panameña rexentadas por galegos». Na capital concéntranse, sobre todo, no Barrio de Calidonia. «Compráceme ser fillo dun dos mozos que formou parte daquela viaxe masiva», destaca. A través dos seus traballos de investigación, intenta explicar as peculiaridades daquel movemento demográfico, que coincide no tempo co que fixeron outros moitos galegos, pero cara a outros destinos máis habituais, como Arxentina, Cuba, Venezuela ou Brasil, así como os que se instalaron en Europa.

Actualmente viven uns nove mil galegos en Panamá e, segundo subliña Sieiro, «forman un colectivo emprendedor, activo e dedicado en gran parte á hostalería, sector no que dan traballo a miles de panameños». Case todos eles son ourensáns, máis concretamente da zona do Carballiño e aínda máis aínda do concello de Borborás e as parroquias de Feás, Pazos e Albarellos. «A pesar de que a súa integración foi total, eran remisos a desprenderse das súas orixes, razón pola que adoitaban casar con outros galegos», lembra.

Como historiador, Francisco tivo a sorte de ter podido falar coas persoas que protagonizaron este movemento migratorio, tanto cos que regresaron, como os que fixeron raíces en Panamá. «A emigración de españois, en especial de galegos, influíu de forma positiva na cultura panameña e, foi un proceso de retroalimentación». conta. E lembra que o de mediados do século XX non foi o primeiro éxodo de galegos a este país: traballadores galegos participaron na construción da canle fai máis de cen anos «e xa o presidente Roosevelt cualificoulles de bos traballadores»; e durante a Guerra Civil española, moitos exiliados escaparon e tamén se refuxiaron en Panamá, «de feito, o presidente da República, Laurentino Cortizo, posúe ascendencia galega».

A día de hoxe volve haber un colectivo de españois que busca oportunidades neste país emerxente de centroamérica. «É outro tipo de emigración, eles mesmos chámanse expatriados, non emigrantes»: xente con estudos superiores que traballan en multinacionais. Sieiro lembra que, curiosamente, hai uns anos chegou unha remesa de profesionais galegos a traballar con empresas españolas na ampliación da canle de Panamá e no deseño do metro. 

Participantes en una de las reuniones de la Findación Nosa Terra
Participantes nunha das reunións da Findación Nosa Terra

Preparativos para unha homenaxe

Francisco Sieiro forma parte da directiva deste novo proxecto que naceu fai uns meses co propósito de renderlle unha homenaxe a estes máis de 8.000 galegos que participaron na construción da canle e cuxa meta é levantar un monumento no Centro de Visitantes de Auga Clara, na provincia de Colón. «É un tema de xustiza, os enxeñeiros norteamericanos afirmaban que un galego valía por tres traballadores». A idea da Fundación partiu de Manuel Pico e Juan Carlos Barreiro, descendentes de galegos da comarca do Carballiño e de Forcarei. Para a realización do monumento, xa contactaron con varios escultores galegos e contan con varios proxectos: «Un moi ambicioso é ter a escultura dun traballador galego na entrada da canle de Panamá, traballando co seu pico e pa; e outra no Porto de Vigo, que eran de onde saían os barcos con destino a Colón, Panamá.