Botellóns, celebracións masivas e festas privadas en pisos e terrazas. Así daba comezo nalgunhas cidades españolas o fin do estado de alarma, ante a mirada entre preocupada e atónita dos profesionais da sanidade e do resto da cidadanía que durante todo o estado de alarma respectaron as medidas de seguridade. Grupos de adolescentes novos, e tamén dalgunhas persoas xa entradas en idade, ignoraron, pois, a repetida mensaxe institucional de que o fin do estado de alarma non coincide co termo da pandemia. A estes e a moitos outros, durante os dezaoito meses que duraron as restricións impostas por este estado excepcional vénselles denominando co apelativo de «irresponsables». Non é infrecuente ver as súas actitudes nos medios, nin ver preguntas sobre a que se deben estas condutas.
Tras elas non parece esconderse unha causa única, moi ao contrario. Dun lado, a etapa vital na que se atopan estas persoas determinará, á súa vez, as súas necesidades a satisfacer. Os mozos, a quen máis se relaciona con este tipo de condutas, atópanse nunha fase que se caracteriza pola súa necesidade de pertenza ao grupo. O goce e a asunción de riscos son esenciais para eles, e no momento actual ven privados destes alicientes. Os mozos percibiron que estas necesidades non se tiveron en conta e non se lles expuxo opcións de lecer seguro, o que levou a que a adherencia a ditas medidas de seguridade tampouco teña sido a adecuada para a convivencia en comunidade.
Doutra banda, estas condutas poden sosterse na incongruencia que observan na súa contorna ao comparar distintas normas relacionadas co covid-19. Se, por exemplo, compañeiros de clase atópanse durante toda a xornada escolar na mesma aula baixo un protocolo de seguridade, pode parecer lóxico que pensen que ao quedar con eles fóra de clase, en grupo, coas mesmas ou parecidas medias de protección, asúmase o mesmo risco.
En xeral, incluíndo aquí aos adultos, pesa o cansazo que todos estes meses de cambios nas prohibicións e restricións produciron na poboación. Cansazo e tamén apatía, polo que, ás veces, pensando no propio benestar persoal e baixo a influencia dun desexo de evasión e de diversión, acéptase asumir certos riscos.
Outra razón á que se poden atribuír condutas irresponsables son as crenzas tipo «se me contaxio é porque así ten que ser» ou «aos mozos non os mata o virus». Por suposto, existen comportamentos centrados no propio benestar e que non empatizan co risco das persoas con especial vulnerabilidade fronte ao covid-19.
Resulta previsible que se repitan estas actitudes e é moi importante non deixarse levar polas sensacións que nos producen as imaxes de persoas incumprindo as normas. Invistamos a nosa orde de atención, dándolle prioridade ás actitudes a imitar, a quen dan exemplo, e centrándonos no benestar persoal que nos proporciona axudar, co noso comportamento, a pór freo á pandemia. A sanción, a crítica para a modificación do comportamento a curto prazo, pode ser efectiva, pero non xera un cambio interno de actitude, polo que o avogar por condutas e actitudes de referencia, de heroísmo, ten maior probabilidade de xerar un cambio significativo. Cambiar o foco de atención non só axudará a quen o faga a transitar mellor polos meses que quedan de pandemia, senón que contribuirá a crear un mellor clima en comunidade.