Dous machos, que se crían a salvo de micrófonos ou miradas delatoras, dedicáronse a insultar a actrices e cantantes que desfilaban pola alfombra vermella dos premios Goya. Se unha era «un putón verbenero», «esta cobra» e a outra é «puta, puta, seguro, porque vai chea de tatuaxes». Confésolles o primeiro sentimento que me asaltou ao escoitar o rosario de ultraxes machistas: a vergoña. Avergóñome de ser home.
Porque somos os homes, todos os homes, os que aqueles zafios comentarios colocan na picota, a columna onde se expuñan publicamente as cabezas dos ajusticiados. O somos por unha cuestión de probabilidade estatística. Se o machismo só fose residual, cousa de dúas ou de cen mil machos alfa, custa crer que o azar os xuntase ante un micrófono aparentemente apagado. Máis plausible, e menos exculpatoria, parece a explicación da actriz Marta Neto: «Son a mostra [representativa] da sociedade na que vivimos». O somos tamén por antecedentes probados: que levanten a man, entre os lectores de certa idade, quen nunca utilizaron a expresión «putón verbenero» -sempre unha muller, xamais un home-, acollérona con risueña benevolencia ou simplemente a aceptaron en silencio para non desentonar na roda de confrades.
Os máis inxenuos pensan que o machismo está a piques de ser erradicado. A muller, conquista a conquista, vai equiparando os seus dereitos aos do home. Persiste os malos tratos e a violencia de xénero cóbrase cada ano decenas de vidas, pero esta traxedia indigna por igual ás vítimas e á maioría de nós os homes. Pero o que poñen de manifesto os insultos dos Goya é a pervivencia do machismo soterrado, apenas enmascarado pola linguaxe politicamente correcta, que aflora en canto créesche a resgardo de miradas ou oídos alleos. O putón verbenero, que o dicionario define como «muller de comportamento promiscuo e de indumentaria zafiamente provocativa», segue aí, latente, mesmo despois de que teñan desaparecido as verbenas. En canto achamos unha físgoa, aos homes vólvenos a crecer o pelo da dehesa. A mentalidade retrógrada digna doutro século. E ocultámola disparando a outros culpables. Como fan os políticos: o PP culpa dos insultos a «a RTVE de Rosa María Mateo e Enric Hernández». Ou como fai RTVE: abrirá unha investigación para descubrir aos dous «comentaristas» da alfombra vermella. E así nos quedamos todos moi tranquilos.
A min, todo este asunto me lembrou as palabras de Primo Levi, sobrevivente ao holocausto de Auschwitz: «Si, cando fun liberado, o que dominaba era a vergoña de ser home». O escritor italiano non confundía aos verdugos coas vítimas, pero recalcaba o sentimento de culpa de quen transixiron para sobrevivir nos campos de exterminio. Titulou o seu relato Se isto é un home. Se isto é unha muller, eu tamén me avergoño de ser home. E comparto a reflexión da citada Marta Neto: «É alucinante o camiño que aínda nos queda».
