Hipotiroidismo, a vida a «cámara lenta»

Manuel de Sas Fojón, xefe de endocrinoloxía de Povisa ASINA INVITADA

OPINIÓN

María Pedreda

09 dic 2020 . Actualizado ás 11:31 h.

Como o seu nome indica, o hipotiroidismo é a escaseza de hormonas tiroideas en sangue; usando un símil cinematográfico poderiamos explicalo coma se todo o organismo funcionase a «cámara lenta» debido a un enlentecimiento das funcións vitais. Caracterízase por unha insuficiente produción de hormonas pola tiroides, unha glándula endocrina con forma de bolboreta localizada na rexión anterior do pescozo. Esas hormonas, a tiroxina e a triyodotironina (tamén coñecidas como T4 e T3), son as encargadas de regular o metabolismo de case todas as células e sistemas do organismo (corazón, cerebro, aparello dixestivo, pel, etcétera).

O hipotiroidismo é unha enfermidade moi frecuente, podendo afectar ata o 10 % de poboación; a incidencia aumenta coa idade, sendo máis común en mulleres, e, aínda que non segue regras fixas de herdanza, a agregación familiar é case a norma.

Ten especial importancia na muller nova, xa que pode afectar á fertilidade e producir complicacións no embarazo, como parto prematuro ou problemas de desenvolvemento do feto. Durante o embarazo aumentan as necesidades de hormona tiroidea, polo que se pode manifestar un hipotiroidismo non existente previamente. Por iso, a valoración da función tiroidea incorporouse á atención obstétrica mesmo no período pregestacional, o que supuxo un gran avance nos resultados perinatales.

Entre as causas desta patoloxía, a máis frecuente no noso medio é o hipotiroidismo autoinmune, tamén denominado Enfermidade de Hashimoto, producida por un erro do sistema inmunitario, que provocará que os autoanticuerpos lesionen o tiroides e diminúan a súa función. Outra causa común é a extirpación cirúrxica do tiroides por presenza de nódulos ou tumores que poden ser malignos ou benignos.

Tamén é necesario nomear o hipotiroidismo congénito, que xa está presente ao nacer e, se non recibe tratamento, vai producir unha severa discapacidade por afectación do desenvolvemento psicomotor, concretamente talla baixa e mínimo coeficiente intelectual, o que é coñecido como cretinismo. Afortunadamente, hoxe en día detéctase coa proba do talón no recentemente nado, evitando co tratamento precoz as fatais consecuencias, sendo un exemplo espectacular e paradigmático de medicamento preventivo.

Para rematar, hai que sinalar tamén o hipotiroidismo por bocio endémico, que se dá en zonas con deficiencia de yodo, xa que este é necesario para a produción de hormonas tiroideas. Na Galicia de hai moitas décadas, como nas Hurdes, obxecto de estudo do doutor Gregorio Marañón, representaba un grave problema, sobre todo en zonas illadas, con dietas pouco variadas e ricas en verduras do xénero brassica, como os grelos. Sen chegar a estes extremos, a achega de yodo segue sendo moi necesario para a poboación e, principalmente, en embarazadas. De aí, o consello que damos os especialistas: que o sal que se utilice sexa yodada e suplementar con yodo ás gestantes.

Os síntomas do hipotiroidismo son debidos á diminución das hormonas tiroideas en sangue, que producen ese enlentecimiento -comentado anteriormente- de todas as funcións. Por iso pode aparecer cansazo, apatía, intolerancia ao frío, estreñimiento, aumento de peso, irregularidades menstruales. Algúns pacientes presentan uns trazos moi típicos, como a cara inchada, perda de pelo nas cellas e sequidade na pel. Son manifestacións inespecíficas, pero que no seu conxunto poden orientar ao diagnóstico.

Hoxe en día a maioría dos pacientes están asintomáticos ou presentan síntomas leves, polo que o diagnóstico adoita ser un achado de laboratorio; cunha simple análise, que xa se fan de rutina, podemos determinar con exactitude a cantidade de hormonas tiroideas en sangue.

O tratamento do hipotiroidismo consiste en achegar a tiroxina para suplir o seu déficit no organismo. Unha vez pautada, o habitual é que o paciente tan só precise un control anual, levando unha vida absolutamente normal. Ademais existe un tipo de hipotiroidismo, leve ou subclínico, que nalgúns casos non vai necesitar tratamento.

Aínda que non existen enfermidades crónicas boas, é difícil imaxinar unha mellor, xa que esta patoloxía se pode controlar facilmente, con só un comprimido diario, por vía oral, sen efectos secundarios, e ademais, a baixo custo.