Iliberales de onte e de hoxe

Francisco Ríos Álvarez
Francisco Ríos A MIRADA NA LINGUA

OPINIÓN

24 oct 2020 . Actualizado ás 05:00 h.

Dun tempo para acó multiplicouse o emprego dun adxectivo que no Dicionario leva a marca de «pouco usado». Trátase de iliberal, formado con liberal e o prefixo in-, que ante l- e r- adopta a forma i-, e significa negación ou privación, como en irreal, iletrado ou ilegal. Iliberal é, pois, ‘non liberal'.

Un columnista de La Voz escribía hai días que «non somos Polonia ou Hungría, réximes iliberales onde a democracia é unha mera fachada». Empregaba iliberal co sentido con que apareceu en 1997 na revista Foreign Affairs, onde se falaba de illiberal democracy para referirse a democracias erradas ou de baixa calidade. Adoitan pórse como exemplos de democracias iliberales a Rusia de Putin, Polonia, a Turquía de Erdogan e Hungría, cuxo primeiro ministro, Viktor Orbán, chegou ao poder co obxectivo de crear o que chamou «un Estado iliberal», o que logrou e que hoxe causa dor de moas en Bruxelas.

O adxectivo que se está usando actualmente parece un préstamo do inglés illiberal, aínda que iliberal é palabra vella en español, que a tomou do latín illiberalis. Os romanos empregábana cos sentidos de indigno ‘dun home libre' e de avaro, ‘mesquiño'. Gaspar Gutiérrez dos Ríos explica en Noticia xeral para a estimación das artes (1600): «Outros, a quen Marco Tulio segue, son de parecer que aquelas artes son liberais onde ai maior prudencia, como son a Medicina e Architectura, e aquelas en que a ganancia é honrosa e virtuosa, como é a Agricultura. E, pola contra, chaman viles e iliberales aos oficios e artes en que se incorre en odio das xentes, como son os portazgueros e logreros».

Durante moitos séculos, os liberais foron só os que obran con liberalidad, que é a xenerosidade, o desprendemento. E os iliberales, os que actuaban en sentido contrario. No XIX, os liberais pasaron a ser tamén quen profesaban doutrinas favorables á liberdade política. Ata o XXI non se incorpora ao Dicionario unha acepción fundamental de liberalismo: «Doutrina política que postula a liberdade individual e social no político e a iniciativa privada no económico e cultural, limitando nestes terreos a intervención do Estado e dos poderes públicos».

Hoxe, como hai 400 anos, hai iliberales. O que necesitan é unha nova redacción do artigo que lles dedica o Dicionario. Entón poderá retirarse del a marca de «pouco usado»