Que pode cambiar España da última reforma laboral?

Un paso atrás? España non aprendeu nada da crise

A promesa de derrogar a reforma laboral do 2012 é un dos elementos máis importantes do programa do Goberno de coalición formado por PSOE e Podemos. Pero, que entende o Goberno por «derrogar a reforma laboral»? Fundamentalmente, volver ao marco de relacións entre traballadores e empresarios que existía con anterioridade ao 2012: en primeiro lugar, recuperar a primacía dos convenios colectivos sectoriais con ámbito de aplicación provincial sobre os acordos no ámbito da empresa sen posibilidade de «descolgue» e recuperando a ultra-actividade; segundo, volver centralizar as políticas activas de emprego deixándoas de novo en mans de patronais e sindicatos; terceiro, aumentar os custos de despedimento para os traballadores temporais e a tempo parcial; cuarto e último, restrinxir (ou mesmo eliminar) o despedimento por causas económicas.

Aínda que estes se perfilan como os plans orixinais do novo Goberno, os seus representantes son conscientes da dificultade de levalos a cabo e, nalgúns aspectos, a práctica imposibilidade da súa aplicación. A reforma do 2012 supuxo algo máis que un cambio dunha lei: foi un cambio de mentalidade no tecido produtivo español. Concibida como unha lei de urxencia para deter a sangría de despedimentos pasando o axuste vía cantidades (parados) á vía dos prezos (baixadas dos salarios), colocouse como unha das reformas estruturais máis importantes que realizou España. Tanto traballadores como empresarios cambiaron a súa cultura, son conscientes de que hai que negociar face-to-face con mecanismos de axuste vía salarios, condicións de traballo, avaliación da situación individual do negocio da empresa…

O paso atrás para volver ao marco institucional anterior ao 2012 pretendido polo Goberno evidenciaría que España non aprendeu as leccións básicas da crise de 2008. Máis aínda, desexa incidir nun deseño de mercado que levou a que España teña a segunda taxa de desemprego máis elevada da Eurozona (só superada por Grecia ) e, o que é máis grave, taxas moi elevadas de paro xuvenil (rozando o 35%) e o maior paro estrutural da OCDE (15,3% último dato dispoñible de 2015). Este elemento é fundamental, xa que España non só non reduciu o desemprego estrutural senón que o aumentou de forma continuada desde principios do 2000. Segundo a OCDE, mentres Alemaña rebaixou á metade o desemprego de equilibrio, Francia mantívoo practicamente invariante e Italia reduciuno un punto porcentual, España aumentou 2 puntos. Isto demostra a grave asimetría do mercado laboral español: cando a economía crece, o emprego crece por amais do PIB pero só absorbendo paro cíclico, mentres que cando a economía cae, destrúese máis emprego que actividade económica, levándose por diante postos de traballo que dificilmente se poden recuperar no futuro. Aquí é onde hai que actuar, deixando a ideoloxía ao carón.

Reequilibrar rendas, ingresos públicos e protección social

Nos últimos anos, perseguiuse favorecer a competitividade da nosa economía, mediante a depreciación do custo do factor traballo, en ausencia de capacidade de depreciación monetaria.

Desequilibraron a determinación acordada individual e colectivamente das condicións de traballo e remuneración. Maior poder de dirección empresarial e o seu exercicio con pouca condicionalidad, desequilibrio na negociación colectiva (prevalencia do convenio de empresa sobre o sectorial, limitación da ultra-actividade dos convenios colectivos ao finalizar a súa vixencia, facilitar a súa inaplicación, facilidade excesiva para subcontratar actividade, comisións ad hoc para substituír á representación sindical ou legal dos traballadores…).

Resultado? unha depreciación salarial real, descontada inflación entre o 2008 e o 2015 do 10,8%, segundo datos do INE, con negativos efectos en ingresos fiscais e da Seguridade Social e impacto posterior sobre prestacións por desemprego ou pensións, ao diminuír as bases de cotización de moitas persoas. Sumado todo isto a unha forte destrución de emprego, especialmente novo, así como a un notable crecemento da contratación a tempo parcial, en ocasións fraudulenta.

Coa recuperación económica, volvemos a ver crecer o emprego, con baixa calidade e a temporalidade, sen mellorar os índices de desigualdade. O crecemento hase dirixido, principalmente, a recuperar beneficios das empresas e reducir o seu endebedamento.

O 2019 viu mellorar as rendas do traballo. Creceron os salarios pactados en negociación colectiva (2,33 %), de empregados públicos (2,5 %), e das pensións (1,6 %), fronte a unha inflación interanual do 0,8 % (0,7 % media anual). Pero esta mellora de poder adquisitivo das rendas do traballo, está lonxe aínda de compensar as perdas do período 2008-15.

Para manter esta senda de recuperación das rendas salariais e dos sistemas de protección social, urxe actuar nunha dobre dirección.

1.- Corrixindo os efectos das reformas laborais dos últimos anos e da das pensións do 2013. Reequilibrando a capacidade da negociación colectiva para distribuír a renda entre traballo e capital de forma máis xusta co primeiro, mellorando o principal motor da nosa economía, a capacidade de consumo e aforro das persoas, a demanda de bens e servizos e, con iso, o beneficio empresarial e o emprego, así como os ingresos da Seguridade Social.

2.- Abordando unha reforma fiscal que nos aproxime aos niveis dos estados da eurozona; equiparando a capacidade para desenvolver políticas públicas nas nosas distintas administracións á que teñen os países da nosa contorna.