O orgullo de pertencer á familia de «Margaritos»

Marisol Soengas É XEFA DO GRUPO DE MELANOMA DO CNIO E DISCÍPULA DE MARGARITA SALGAS

OPINIÓN

Margarita Salas con Marisol Soengas, la autora del artículo
Margarita Salas con Marisol Soengas, a autora do artigo CNIO

Marisol Soengas, autora deste artigo, foi discípula da investigadora máis influente de España e non poderá esquecer os seus ensinos. Inculcoulle a paixón pola ciencia: «unha das súas cualidades máis destacables era a súa capacidade para identificar talento e ambición positiva»

08 novs 2019 . Actualizado ás 11:22 h.

«Eu confío en ti. Tes boas mans e estes ensaios van saír». Cando estás en cuarto de carreira, empezando no laboratorio, frustrada por experimentos que se resisten, e chega a científica máis importante en España nese momento e diche esta frase mirándoche directamente aos ollos, recibes tal infusión de enerxía que sentes que che podes enfrontar a calquera reto.

Nestes días estase enxalzado merecidamente a figura e legado de Margarita Salas: como discípula de Severo Ochoa, como pioneira (realmente nai») da bioloxía molecular desde o Centro de Bioloxía Molecular (CBM) en Madrid, polas súas máis de 300 publicacións e pola patente máis rendible do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), entre outros moitos éxitos. Pero eu hoxe quero lembrar o orgullo que supón pertencer á familia «Margaritos».

«Margaritos» é a marca de serie que levamos a gala as múltiples xeracións de investigadores que nos formamos no grupo de Margarita Salas. Ser un «Margarito» define un pedigrí particular: para ser aceptado no seu laboratorio era necesario un expediente ou currículo excepcional. E do mesmo xeito, para saír… non se enviaba unha tese a imprimir ou un traballo a publicar sen que pasase o máis estrito estándar de calidade. A probabilidade de que alguén da contorna de Margarita teña acadado unha posición influente é altísima, xa sexa na academia, a industria, ou mesmo na política.

Margarita era excepcional a moitos niveis que van máis aló do seu valía científica. Talvez una das súas cualidades máis destacables era a súa capacidade para identificar talento e ambición positiva, co equilibrio ideal entre independencia e habilidade para traballar en equipo. O laboratorio estaba estruturado de tal xeito que os estudantes de doutoramento eran asignados a investigadores máis senior, todos cunha impresionante traxectoria científica. Esta organización aseguraba que ningún estudante se sentise só ou puidese quedar atrás (teño que dicir que, ao longo dos anos, vin moitos laboratorios de renome nos que definitivamente, este non é o caso). Preocuparse e traballar polo desenvolvemento profesional do seu persoal é, sin duda, un dos seus grandes legados.

Outra característica que definía a Margarita , e que se nos quedou como sinal aos que pasamos polo seu laboratorio, é o rigor científico. Desde o primeiro momento, a reproducibilidad convertíase nunha parte integral da nosa vida diaria: formábasenos para cuantificar, volver cuantificar, repetir e cuantificar de novo. Ademais, a súa lema, era que «os resultados deben de falar por si mesmos». Estaba firmemente en contra de «adornos innecesarios e dos vendedores de fume». ¡Canto encomiamos estes ensinos cando celebrabamos o 50 aniversario do seu grupo fai un par de anos!

Margarita é tamén unha referencia incuestionable do papel da muller en ciencia. Por esta faceta foi galardoada ao longo da súa carreira científica con moitísimos premios nacionais e internacionais. De feito, hai mesmo rúas e colexios nomeados na súa honra. Curiosamente, eu decateime de como lla discriminou, bastante despois de ter completado a miña estancia no seu grupo. O xefe de tese de Margarita , Alberto Sols ignorábaa repetidamente, pero ela non se deixou amedrentar. Unha vez no seu propio grupo, Margarita nunca fixo distincións entre homes ou mulleres, nin trato de favor, ou preferencia. O importante o traballo individual e os resultados. Animábasenos a ser proactivos/proactivas, a perseguir os nosos obxectivos e a nosa vocación.

Grazas a esa normalidade, as científicas do seu grupo non nos cuestionabamos que non fósemos capaces de competir en igualdade de condicións cos nosos colegas nin de liderar se así o desexabamos. Esa igualdade é a que debemos perseguir e á que debemos contribuír. María Blasco, exbecaria de Margarita , directora do Centro Nacional de Investigacións Oncolóxicas (CNIO) e impulsora da Oficina de Muller e Ciencia nesta institución, é para min un exemplo desta actitude. Ambas me inspiraron a nivel persoal para, dentro da Asociación Española de Investigación Contra o Cancro (ASEICA), liderar o grupo de ASEICA-Muller.

Margarita dicía que, como a premio Nobel Rita Levi-Montalcini, «non quería colgar bátaa». Non a deixou, queda en todos nós, na gran familia de todos os que a coñecemos e nos que deixou unha pegada indeleble pola súa determinación e perseveranza.