Como cada ano, o outono avanza e deixará paso ao inverno. Como cada ano, tamén, as árbores despréndense das follas mostrando un extraordinario espectáculo de cores. Con todo, cada ano é diferente e as condicións climáticas determinan o ritmo e as datas en que eses cambios teñen lugar e este ano o outono hase atrasado nos nosos bosques, lucindo todo o seu esplendor na segunda quincena de novembro. Bidueiros amarelos, cerdeiras vermellas ou carballos pardos adornan os bosques dos Ancares ou as Fragas do Eume. Chopos e arces tinguen de amarelo as ribeiras dos ríos na Ribeira Sacra, contrastando coa gama de cores das follas dos viñedos. Os bosques de castiñeiro do Courel e o Bierzo mostraban nos pasados días todo o seu esplendor, pero tamén os pequenos bosques das nosas comarcas. As follas cambian de cor durante o outono porque as cantidades de pigmentos cambian a medida que as follas se preparan para caer das árbores. Todas as follas perden clorofila gradualmente durante o crecemento, pero esta perda acelérase antes da caída da folla. Outros pigmentos, os carotenoides, tamén se perden durante o envellecemento, pero a súa retención produce follas con cores amarelas. Talvez o máis sorprendente son as follas que se volven vermellas, non tan frecuentes nos nosos bosques.
Esta cor é o resultado duns pigmentos denominados antocianinas, que se producen xusto antes da caída das follas. As diferentes combinacións deses pigmentos dan lugar a outras cores, como os tons pardos ou os verdes amarelados, completando a gama cromática do outono. Como escribiu Robert Macfarlane: «As árbores son extraordinarios individualmente pero aínda o son máis como conxunto». Non me levantei melancólico nin pretendo dar unha clase de botánica aos lectores, só quero lembrarlles que eses bosques están a escasos quilómetros das nosas cidades, non custa diñeiro visitalos e un paseo polo bosque mellora o noso estado físico, diminúe o estrés e contribúe a mellorar a nosa saúde. Cada vez que xorde o debate sobre os bosques e as plantacións forestais fálase moito, e con razón, de economía, de carbono, de servizos ecosistémicos... e moi pouco de paisaxes, de saúde e de sensacións. Sin duda é difícil medilo, pero, cantos beneficios achéganos un paseo polo bosque? Como calculamos o valor de observar as cores do outono? Pénseno. Moitos médicos recetan xa paseos polo bosque, unha práctica que comezou no Xapón hai décadas e que se está estendendo a outros países. Obviamente, non se trata de substituír aos medicamentos convencionais pero os beneficios do bosque están cientificamente probados. Ademais, para o tratamento dá igual un hayedo que unha carballeira e a dose non é tan estrita; todo son vantaxes. Este outono visitei a Ribeira Sacra e os bosques do Courel e vin espectaculares paisaxes pintadas de tons intensos e suaves. Teño que confesarlles que o fixen sen receita, pero teño a sensación de que me van mellor os pigmentos que os medicamentos.